ศาสตร์เกษตรดินปุ๋ย : ขอบคุณแหล่งข้อมูล : หนังสือพิมพ์แนวหน้า

http://www.naewna.com/local/269709

วันศุกร์ ที่ 12 พฤษภาคม พ.ศ. 2560, 06.00 น.

วันนี้…เป็นวันพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ…งานสำคัญของชาติ งานสำคัญที่มีผลต่อขวัญและกำลังใจของชาวนา และ เป็นพระราชพิธีสำคัญที่กระทรวงเกษตรและสหกรณ์เป็นเจ้าภาพดำเนินการ

ผู้ทำหน้าที่พระยาแรกนาขวัญ คือปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ โดยตำแหน่ง เทพีแรกนาขวัญ คือข้าราชการของหน่วยงานในสังกัดกระทรวงเกษตรฯ ที่ยังโสด และได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์แล้ว จำนวน 4 คน เป็นคู่หาบเงิน 2 คน คู่หาบทอง 2 คน ทั้ง 5 คนฝึกซ้อมเป็นเวลานานนับเดือน ทั้งหมอบ คลาน ถวายบังคม (พระยาแรกนา) ถอนสายบัว (เทพี) หาบกระบุงข้าว (เทพี) ถือหางไถ หว่านข้าว (พระยาแรกนา) ทุกขั้นตอนต้องดำเนินไปด้วยความเรียบร้อย งดงาม เพราะต้องประกอบพิธีเบื้องหน้าพระพักตร์

นอกเหนือจากพระยาแรกนาขวัญ และเทพีแล้ว ยังมีองค์ประกอบซึ่งต้องสอน ต้องซ้อมมาเป็นอย่างดีด้วยเช่นกัน นั่นคือ พระโคแรกนาขวัญ ซึ่งจะต้องทำหน้าที่ลากคันไถ ไถดินที่ลานแรกนา และต้องกินเลี้ยงเสี่ยงทายของกิน 7 สิ่งด้วย ซึ่งพี่น้องเกษตรกร โดยเฉพาะพี่น้องชาวนา ก็จะใจจดจ่ออยู่ที่การกินเลี้ยงเสี่ยงทายของพระโคนี่เอง

พระโคแรกนาขวัญ เป็นหน้าที่ของกรมปศุสัตว์ ในการคัดเลือกโค เพื่อน้อมเกล้าฯ ถวายสำหรับใช้ในพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ นอกเหนือจากการคัดเลือกแล้ว ยังต้องเลี้ยงดู และฝึกซ้อมเพื่อการทำหน้าที่เป็นพระโคแรกนาโดยเฉพาะด้วย

พระโค ในทางศาสนาพราหมณ์หมายถึง เทวดาผู้ทำหน้าที่เป็นพาหนะของพระอิศวรเปรียบได้กับการใช้แรงงานและความเข้มแข็งและหมายถึงสัตว์เลี้ยงที่พระกฤษณะและพระพลเทพดูแล ซึ่งเปรียบได้กับ ความอุดมสมบูรณ์ ดังนั้น ในการประกอบพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ จึงได้กำหนดให้มีพระโค เพศผู้เข้าร่วมพิธีเสมอมา เพื่อเป็นตัวแทนของความเข้มแข็งและความอุดมสมบูรณ์

ศูนย์วิจัยการผสมเทียมและเทคโนโลยีชีวภาพ ราชบุรี สำนักเทคโนโลยีชีวภาพการผลิตปศุสัตว์ กรมปศุสัตว์ จะดำเนินการ
คัดเลือกพระโคที่มีลักษณะดี รูปร่างสมบูรณ์ มีความสูงไม่น้อยกว่า 150 เซนติเมตร ความยาวลำตัวไม่น้อยกว่า 120 เซนติเมตร ความสมบูรณ์รอบอกไม่น้อยกว่า 180 เซนติเมตร โคทั้งคู่จะต้องมี สีเดียวกัน ผิวสวย ขนเป็นมัน กิริยามารยาทเรียบร้อย ฝึกง่าย สอนง่ายไม่ดุร้าย เขามีลักษณะโค้งสวยงามเท่ากัน ตาแจ่มใสหูไม่มีตำหนิ หางยาวสวยงาม มีขวัญ 5 ขวัญ คือ ขวัญหน้าตรงหน้าผากเหนือระดับตา 1 ขวัญ ขวัญทัดดอกไม้ซ้ายขวา 2 ขวัญ ขวัญตะพายทับ คือเมื่อสนตะพายแล้วจะทับพอดี 1 ขวัญ และขวัญกลางหลังค่อนมาข้างหน้าอีก 1 ขวัญ กีบข้อเท้าแข็งแรง ถ้ามองดูด้านข้างลักษณะลำตัวจะเป็นสี่เหลี่ยม

ทุกพระโคที่ทำหน้าที่ในพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ และมีลักษณะตามที่กล่าวมานั้น คือ โคพันธุ์ขาวลำพูน ซึ่งเป็นโคพื้นเมือง ที่พบมากในเขตจังหวัดลำปาง ลำพูน และเชียงใหม่ ว่ากันว่าบ้านใดมีโคขาวลำพูนเทียมเกวียน บ้านนั้นเหมือนมีรถเบนซ์ขับเลยทีเดียว

ทุกๆ ปี กรมปศุสัตว์ จะต้องจัดเตรียมและฝึกซ้อม พระโคแรกนาขวัญสำหรับพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญไว้ 2 คู่ เป็นพระโคจริง 1 คู่ และพระโคสำรองอีก 1 คู่ สำหรับปีนี้พระโคแรกนาขวัญ ชื่อ พระโคเพิ่ม และพระโคพูล ซึ่งทำหน้าที่ปีนี้เป็นปีที่ 3 แล้ว ส่วนพระโคสำรอง ได้แก่ พระโคพอ และพระโคเพียง

สำหรับพระโคสำรองคู่นี้ ได้มาจากการปรับปรุงพันธุ์ ของสถานีวิจัยและทดสอบพันธุ์สัตว์พะเยา ซึ่งทำการรวบรวมปรับปรุงพันธุ์โคขาวลำพูนสำหรับใช้ในพระราชพิธีแรกนาขวัญมาตั้งแต่ปี พ.ศ.2538 โดยใช้วิธีจับคู่ผสมพันธุ์เพื่อป้องกันสายเลือดชิดกัน คัดเลือกโคเพศผู้ได้กว่า 100 ตัว คัดที่มีลักษณะดีได้ 25 ตัว และผ่านการคัดเลือกเป็นพระโคแรกนา 2 ตัว คือ พระโคพอ และพระโคเพียง ซึ่งขณะนี้มีอายุประมาณ 6 ปี

ปีที่แล้ว พระโคเพิ่ม พระโคพูล เสี่ยงทายของกิน 7 สิ่ง พระโคกินข้าว ข้าวโพด พยากรณ์ว่า ธัญญาหาร ผลาหาร จะบริบูรณ์ดี กินน้ำและหญ้า พยากรณ์ว่า น้ำท่าจะบริบูรณ์พอสมควร ธัญญาหารผลาหาร ภักษาหาร มังสาหารจะอุดมสมบูรณ์ดี และกินเหล้า พยากรณ์ว่า การคมนาคมสะดวกขึ้น การค้าขายกับต่างประเทศดีขึ้นทำให้เศรษฐกิจรุ่งเรือง

มีคนสำรวจว่าในรอบ 20 ปีที่ผ่านมา พระโคส่วนใหญ่กินหญ้า มีเพียง 3 ปีที่พระโคไม่กินหญ้าคือปี 2540 , 2541 และ 2545…….ต้องรอดูว่าวันนี้พระโคจะกินอะไร…

แว่นขยาย