ในรอบสัปดาห์ที่ผ่านมา ประเด็นที่สังคมสนใจมากที่สุดคงหนีไม่พ้นข่าวการจับกุมคณะบุคคลที่เข้าไปลักลอบล่าสัตว์ในพื้นที่ทุ่งใหญ่นเรศวร จ.กาญจนบุรี ซึ่งมี เปรมชัย กรรณสูต ประธานบริหาร บริษัท อิตาเลียนไทย ดีเวล๊อปเมนต์ จำกัด (มหาชน) เป็น 1 ในจำนวนผู้ต้องหาทั้งหมด 4 คน ด้วย เพราะ บ.อิตาเลียนไทย เป็นบริษัทรับเหมาก่อสร้างระดับ “บิ๊กเนม” จึงถูกสังคมเฝ้ามองว่าท้ายที่สุดคำกล่าว “ทุกคนเสมอภาคต่อหน้ากฎหมาย” จะเป็นความจริงหรือไม่? เพราะในสังคมไทยเป็นที่รับรู้กันว่าผู้มี “เงินทอง-อำนาจ-บารมี” อะไรที่ไม่คาดคิดก็เกิดขึ้นได้

อีกสาเหตุที่เรื่องนี้ได้รับความสนใจคงเป็นเพราะ “ผู้กระทำผิดเป็นผู้เพียบพร้อม” ทั้งฐานะและการศึกษา “ไม่มีความจำเป็นต้องไปล่าสัตว์เพื่อยังชีพ” เฉกเช่นชาวบ้านรากหญ้าสามัญทั่วไป อีกทั้งมนุษย์นั้นยังถูกอบรมสั่งสอนให้ “มีเมตตา” พึงหลีกเลี่ยงเข่นฆ่าทำร้ายชีวิตอื่นๆ โดยเฉพาะเพื่อความสนุกสนาน จึงไม่น่าจะไปก่อเรื่องที่ทั้งผิดกฎหมายและสังคมประณามสาปแช่งขึ้นได้

แต่พฤติกรรมแบบนี้ในทาง “จิตวิทยา” มีคำตอบ ดร.วัลลภ ปิยะมโนธรรม ที่ปรึกษาศูนย์พัฒนาความสุขมนุษย์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ (มศว) อธิบายกับทีมงาน “แนวหน้า” ว่าค่านิยมการล่าสัตว์ในหมู่คนมั่งมีนั้นเป็นเรื่องของ “การอยากแสดงอำนาจ” เนื่องด้วยในอดีตนั้นเป็น “กีฬาของชนชั้นสูง” โดยเฉพาะสัตว์ที่มีรูปร่างและประวัติดุร้ายอย่าง “ช้าง-เสือ-สิงโต” หากใครสามารถล้มสัตว์นั้นลงได้ก็สามารถ“คุยโตโอ้อวด” ไปได้อีกนาน

อีกทั้งคนร่ำรวยมักมีค่านิยม “ต้องแตกต่าง” จากคนจนหรือคนชั้นกลาง ดร.วัลลภเล่าว่า มีครั้งหนึ่งเคยถูก “หัวเราะเยาะ” จากคนที่ร่ำรวยกว่าเพียงเพราะ “กินกล้วย” เนื่องด้วยมองว่า “กล้วยเป็นอาหารของคนจน” ต้องไปหากินเมนูราคาแพงๆ หรือ “ต้องไม่เรียนโรงเรียนวัด” แต่จะส่งบุตรหลานไปเรียนโรงเรียนนานาชาติ ส่วน “กิจกรรมยามว่าง” ต้องเที่ยวต่างประเทศ หรือบางกลุ่มก็นิยม “เข้าป่าล่าสัตว์” รวมถึง “การใช้อภิสิทธิ์” ที่คนทั่วไปทำไม่ได้

“เมืองไทยล่าสัตว์มันผิดกฎหมาย แต่เดี๋ยวก็ยัดเงิน เดี๋ยวก็บอกว่ารู้จักหัวหน้าอุทยาน รู้จักหัวหน้าตำรวจ ไม่แคร์คนอื่น แล้วก็เลยเบียดเบียน” นักจิตวิทยาคนดัง ให้ความเห็น

นั่นคือเรื่องของ “ความปรารถนาลึกๆ ที่ฝังในจิตของมนุษย์” และอาจแสดงออกมา “เมื่อบุคคลนั้นมีอำนาจพอที่จะทำ” แต่ตัวแปรเชิงอำนาจอีกประการหนึ่งคือ “เจ้าหน้าที่มีศักยภาพด้อยกว่าผู้กระทำผิด” ดังผลการศึกษาของ สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (TDRI) ที่ระบุว่า ประเทศไทยมีพื้นที่ป่าอนุรักษ์ถึง 443 แห่ง เนื้อที่ 66.3 ล้านไร่ ทว่าเมื่อคำนวณแล้ว “เจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่า 1 คน ต้องดูแลพื้นที่ถึง 2,083 ไร่” จึงยากที่จะดูแลได้ทั่วถึง

รวมถึง “อาวุธ” ที่ทราบกันมานานแล้วว่า “ทั้งเก่าทั้งขาด” ดังเรื่องเล่าจาก “วีรบุรุษทุ่งใหญ่ 2561” ผู้จับกุมเสี่ยเปรมชัยและพวก วิเชียร ชิณวงษ์ หัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันตก ที่มาปรากฏตัวในเวทีเสวนา “การจัดการสัตว์ป่าเมืองไทย กรณีทุ่งใหญ่นเรศวรฝั่งตะวันตก” เช้าวันที่ 9 ก.พ. 2561 ณ คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (บางเขน) ว่า “พื้นที่ทุ่งใหญ่ฯ มีหน่วยพิทักษ์ป่า 25 หน่วย แต่มีปืนอยู่หน่วยละเพียง 2-3 กระบอก” เอาไว้เฝ้าหน่วย 1 กระบอก ออกลาดตระเวน 2 กระบอก และ 2 กระบอก ที่ว่ายิงออกบ้างไม่ออกบ้าง

“เคยมีลูกน้องถามผม บอกหัวหน้ามีเงินให้กู้ไปซื้อปืนไหม? ก็ไม่มีหรอกครับ ก็บอกไปว่าเป็นสมาชิกสหกรณ์ออมทรัพย์กรมป่าไม้หรือยัง? ก็เป็นการตอบแบบหยอกล้อกัน เราก็ไม่อยากให้ใครเป็นหนี้เป็นสิน” วิเชียร ระบุ

ตัวแปรเชิงอำนาจตัวสุดท้ายคือ “อำนาจต่อรองทางเศรษฐกิจ” คนกลุ่มหนึ่งฐานะยากจนต้องทำทุกอย่างเพื่อความอยู่รอดของตนเองและครอบครัว แต่คนอีกกลุ่มรวยล้นฟ้าแถมยังมีความต้องการไม่จบสิ้น คนกลุ่มหลังจึงสามารถ “กดดันโน้มน้าว” ให้คนกลุ่มแรกออกไป “แสวงหา” สิ่งนั้นมาบำรุงบำเรอความอยากของตน แม้จะหมิ่นเหม่ต่อกฎหมายและศีลธรรมก็ตาม อาทิ เป็นคนนำทางพาไปล่าสัตว์ หรือถางป่าปลูกพืชเชิงเดี่ยวส่งขายทุนใหญ่

เรื่องนี้ ธีรภัทร ประยูรสิทธิ รองประธานคณะกรรมการปฏิรูปประเทศด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เปิดเผยว่า หลังรับฟังความคิดเห็นของประชาชนตามแนวชายป่า ทราบปัญหาเรื่อง “คุณภาพชีวิต” มาพอสมควร จึงมีแผนทำ “แนวป่ากันชน” (Buffer Zone) เพื่อไม่ให้เข้าไปยุ่งเกี่ยวกับป่าธรรมชาติ รวมถึงมีข้อเสนอว่าด้วยการปลูกไม้หวงห้ามในพื้นที่ของตนเองซึ่งมีเอกสารสิทธิถูกต้องนั้นสามารถตัดไปใช้ประโยชน์ได้ แต่หากตรวจพบว่าไปนำไม้ออกมาจากป่าธรรมชาติจะมีโทษหนัก ก็น่าจะช่วยให้ประชาชนชายป่ามีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น

“เรามีโครงการที่จะเข้าไปดูในพื้นที่ที่ถูกกฎหมาย เช่นที่ ส.ป.ก. (สำนักงานการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม) ซึ่งกรมป่าไม้ยกให้กระทรวงเกษตรฯไปดูแล 30-40 ล้านไร่ พื้นที่เหล่านี้อยู่รอบป่าอนุรักษ์ทั่วประเทศ เอาศาสตร์พระราชา เอาเรื่องอะไรต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับวิชาการเข้าไป เพื่อให้เขาอยู่กับที่ไม่ไปไหน ให้เขามีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ไม่ต้องบุกป่า ไม่ต้องพาคนเข้าไปล่าสัตว์” ธีรภัทร กล่าวทิ้งท้าย

คงไม่ผิดนักหากจะบอกว่าบทสรุปของเรื่องนี้คือ “ปัจจัยเชิงอำนาจ” ทั้งความรู้สึกในใจคนใหญ่คนโตบางรายที่อยากแสดงความเหนือกว่ากับคนอื่นหรือชีวิตอื่น อำนาจการต่อสู้ของเจ้าหน้าที่ที่ด้อยกว่าเพราะในขณะที่อาวุธของเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่ามีเพียงปืนลูกซองเก่าๆ ฝั่งผู้กระทำผิด
กลับมีทั้งปืนไรเฟิลติดกล้องเล็ง หรืออาวุธสงครามอานุภาพสูง และความพรั่งพร้อมทางเศรษฐกิจ ทำให้คนร่ำรวยสามารถใช้งานคนฐานะลำบากยากจนไปทำเรื่องผิดๆ ได้

นี่คือ “รากของปัญหา” ที่ต้องแก้..แต่จะทำอย่างไร?

​SCOOP@NAEWNA.COM

ไม่นานนี้ “ทีมงาน นสพ.แนวหน้า” นำเสนอเรื่องราวของ “เทศบาลตำบล (ทต.) นาป่าแซง” ต.นาป่าแซง อ.ปทุมราชวงศา จ.อำนาจเจริญ (สานพลังชุมชน หนุนเสริมดูแลสุขภาวะคนไทย : แนวหน้าวาไรตี้ นสพ.แนวหน้า ฉบับวันที่ 18 ม.ค. 2561) ที่คนในท้องถิ่น “บริหารจัดการตนเอง” ด้านการดูแลสุขภาพของประชากรในชุมชนทุกช่วงวัย จนได้รับการยกย่องเป็นกรณีศึกษา ดังปรากฏในรายงาน “นวัตกรรมสุขภาพจิตชุมชน ปี 2560 ชุมชนเป็นฐาน ประชาชนเป็นศูนย์กลาง ร่วมสร้างสุขภาพจิตที่ดี” โดยสำนักส่งเสริมและพัฒนาสุขภาพจิต กรมสุขภาพจิต

ทว่าที่ชุมชนแห่งนี้ ยังอาจเป็นตัวอย่างได้อีกด้านหนึ่ง นั่นคือ “ประชาธิปไตย” ที่เริ่มจาก “ฐานราก” ภายใต้หลักการสั้นๆ เพียง 3 คำ คือ “รวมแล้วแยก” ดังเรื่องเล่าของ วชิระ มาประสม นายกเทศมนตรี ทต.นาป่าแซง ว่า ทต.นาป่าแซง ก็ไม่แตกต่างจากที่อื่นๆ คือมีหน่วยงานรับผิดชอบภารกิจด้านต่างๆ หลายหน่วยงานกระจายกันไป และที่ผ่านมา “ต่างคนต่างทำ” ไม่พูดคุยปรึกษาหารือกัน ปัญหาของพื้นที่จึงไม่อาจแก้ไขให้ลุล่วง

จึงเกิดความคิดว่า “ทำไมเราไม่ตั้งคณะกรรมการแล้วดึงทุกภาคส่วนเข้ามามีส่วนร่วม?” ตามมาด้วยการชักชวนทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง อาทิ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) รวมถึงเครือข่ายภาคประชาชนในพื้นที่ เข้ามาเป็นคณะทำงานในชื่อ “คณะทำงานไทนาป่าแซงบ่ถิ่มกัน” ตั้งเป้าหมายว่าจะดูแลคนในชุมชนทุกช่วยวัย “จากครรภ์มารดาถึงเชิงตะกอน” ไม่ทอดทิ้งใครไว้เบื้องหลัง

“ในทุกๆ เดือน คณะทำงานจะมาร่วมกันประชุมเพื่อเสนอปัญหาที่เกิดขึ้นในชุมชน พร้อมทั้งการระดมทรัพยากรของแต่ละหน่วยงานไม่ว่าจะเป็นงบประมาณ อุปกรณ์และกำลังคน หลังจากนั้นจะแยกกันไปทำงานตามบทบาทของตัวเอง การรวมกันเป็นคณะทำงานช่วยให้เกิดการประสานงานร่วมกันมากขึ้น ลดความซ้ำซ้อนสามารถแก้ไขปัญหาได้รวดเร็ว โดยหน่วยงานมีเป้าหมายที่จะทำให้ความเป็นอยู่ของชุมชนดีขึ้น โดยที่จะไม่มีใครถูกทิ้งโดยไม่มีผู้ดูแล” วชิระ กล่าว

แต่ที่ชี้ถึงความเป็นประชาธิปไตยได้ชัด วชิระ ชี้ไปที่กระบวนการ “รับฟังความคิดเห็น” อาทิ การแก้ปัญหาของผู้สูงอายุ คณะทำงานไปรับฟังปัญหาจากผู้สูงอายุอย่างจริงจังก่อนออกแบบวิธีแก้ไขด้วยการตั้ง “วิทยาลัยผู้สูงอายุนาป่าแซงบ่ถิ่มกัน” โดยรับสมัครผู้มีอายุตั้งแต่ 50 ปีขึ้นไป มาในตำบลมาร่วมกันทำกิจกรรมและมีศูนย์อาสาสมัครป้องกันภัยฝ่ายพลเรือน (อปพร.) ที่ร่วมอำนวยการในการดูแลรักษาความสงบเรียบร้อยในชุมชน

หรือการแก้ไขปัญหาผู้ด้อยโอกาส มีการทำงานร่วมกับ อาสาสมัครสาธารณสุขหมู่บ้าน (อสม.) โดยจัดตั้งกองทุนสวัสดิการเพื่อช่วยเหลือคนที่ยากไร้ในชุมชน ที่ผ่านมามีการมอบหมายให้ อสม. นำเงินในกองทุนไปใช้ดูแลผู้ป่วยติดเตียงในชุมชน เป็นต้น ซึ่งการทำงานในลักษณะนี้ “แก้ปัญหาได้ตรงจุด” ชาวบ้านในพื้นที่ส่วนใหญ่ “พอใจ” และอยากให้กระบวนการมีส่วนร่วมเช่นนี้มีอยู่ต่อไป

นายกเทศมนตรี ทต.นาป่าแซง ยังเปิดเผยด้วยว่า ขณะนี้คณะกรรมการกำลังร่าง “ธรรมนูญสุขภาวะชุมชน” หรือก็คือ “แผนยุทธศาสตร์ของชุมชน” ครอบคลุมในทุกมิติ ทั้งการเมือง เศรษฐกิจ สังคม การศึกษา ฯลฯ โดยผ่านกระบวนการรับฟังความคิดเห็นทั้งระหว่างร่าง และเมื่อร่างเสร็จทั้งฉบับแล้วก็นำไปให้ชุมชนพิจารณาอีกครั้ง คาดว่าจะได้เห็นหน้าตาชัดเจนกันในเดือนมี.ค. 2561 นี้

ด้าน ดวงพร เฮงบุณยพันธ์ ผู้อำนวยการสำนักสนับสนุนสุขภาวะชุมชน (สำนัก 3) สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) กล่าวเสริมว่า การบริหารจัดการในรูปแบบการมีส่วนร่วมของตำบลนาป่าแซงถือเป็นการสร้างประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วมเพราะการทำงานของนาป่าแซงมีรูปแบบคณะทำงานที่รวมองค์กรทั้งหมดในตำบลของเขามาเพื่อมานั่งพูดคุย และใช้กลไกกรรมการหมู่บ้านในการระดมแก้ปัญหา

หลังจากนั้นจะแยกกันทำงานอย่างเป็นระบบ เมื่อมีปัญหาก็กลับมาพูดคุยกันอีกครั้งเพื่อดูว่าการทำงานมีปัญหาอะไรติดขัด นำมาแก้ไขจนสามารถดำเนินบรรลุตามเป้าหมายที่ตั้งไว้ การทำงานลักษณะนี้ยัง “สร้างความเป็นพลเมือง” ผู้รู้หน้าที่และมีจิตอาสาที่จะช่วยเหลือสังคม เช่นหากมีครอบครัวใดครอบครัวหนึ่งไม่มีองค์ความรู้ในการทำเกษตรกรรม ครอบครัวที่มีความรู้จะเข้าไปช่วยเหลือสอนให้เกิดการเรียนรู้ร่วมกันได้

“ตำบลนาป่าแซงไม่ใช่คนมายืนพูดต้องการอย่างนั้น เรียกร้องอย่างนี้ เพราะเขามีหน้าที่พลเมืองมีธรรมนูญข้อตกลงในชุมชน ทุกคนมีส่วนร่วม เน้นหน้าที่พลเมืองทุกคนมีหน้าที่รับผิดชอบ นอกจากรับผิดชอบตัวเองต้องรับผิดชอบคนอื่นด้วย เพราะหน้าที่พลเมืองมีหลักสำคัญคือ จิตอาสาที่จะช่วยเหลือเพื่อนในชุมชน” ผอ.สำนักสนับสนุนสุขภาวะชุมชน สสส. กล่าวทิ้งท้าย

ย้อนกลับมาที่การเมืองภาพใหญ่ของประเทศไทย อันมีรัฐบาลโดยคณะรักษาความสงบแห่งชาติ(คสช.) ซึ่งมีหัวหน้า คสช. พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา เป็นนายกรัฐมนตรีด้วยอีกตำแหน่งหนึ่ง กำลังมีโครงการที่เรียกว่า “ไทยนิยมยั่งยืน” ที่มุ่งหมายลงไปแก้ไขปัญหาความยากจน โดยลงลึกในระดับตำบลและหมู่บ้าน ซึ่งมีหนังสือคำสั่งนายกรัฐมนตรี ที่ 21/2561 ตั้งคณะกรรมการไปเมื่อ 23 ม.ค. 2561 ที่ผ่านมา

ธีระชัย ภูวนาถนรานุบาล อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง เขียนบทความ “Thailand RESET หรือ “ไทยนิยม”?” โพสต์ลงบนเฟซบุ๊คส่วนตัว “Thirachai Phuvanatnaranubala” เมื่อ 26 ม.ค. ตั้งข้อสังเกตถึงเรื่องนี้ว่า ยังมีปัญหาในเชิงรายละเอียด เพราะ “การสะท้อนปัญหาเฉพาะของแต่ละชุมชนได้อย่างจริงจังนั้น จะต้องเป็นการคิดอ่านและวางโครงการจากระดับล่างขึ้นไปสู่ระดับบน (Bottom Up)” ระดับล่างเท่านั้นที่จะล่วงรู้ปัญหาและทางแก้ แต่ประกาศของภาครัฐยังขับเคลื่อนจากระดับบนลงไประดับล่าง (Top Down) ตามความเคยชินของระบบราชการ

ฉะนั้นถึงเวลา “เปลี่ยนวิธีคิด” แล้วหรือไม่?

อัลไซเมอร์ (Alzheimer’s disease) หรือ 1 ในกลุ่มโรค “ภาวะสมองเสื่อม” ตั้งชื่อตามผู้ค้นพบคือ อลอยส์ อัลซไฮเมอร์ (Alois Alzheimer) จิตแพทย์ชาวเยอรมัน เมื่อปี 2499 โดยพบมากในประชากรสูงวัย ตั้งแต่อายุ 65 ปีขึ้นไป ผู้ป่วยจะมีอาการ “หลงๆ ลืมๆ” แม้กระทั่งสิ่งที่เพิ่งทำเสร็จไปเมื่อชั่วครู่ที่ผ่านมา หรือที่ร้ายแรงถึงขั้นจำเรื่องราวในอดีตไม่ได้ ดังที่ปรากฏมีข่าวผู้สูงอายุใช้ชีวิตเร่ร่อนข้างถนนเนื่องจากออกมาจากบ้านแล้วจำไม่ได้ว่าบ้านของตนอยู่ที่ใด หรือมีใครเป็นญาติของตนบ้าง ทำให้ผู้ที่ต้องการช่วยเหลือไม่สามารถพากลับบ้านได้

ข้อมูลจาก กระทรวงสาธารณสุข ระบุว่า ในปี 2558 ประเทศไทยมีผู้ป่วยโรคอัลไซเมอร์ประมาณ 600,000 คน และคาดว่าจะเพิ่มเป็น 1,117,000 คน ในปี 2573 โดย“ข่าวร้าย” คือ ณ ขณะนี้ “ยังไม่มีหนทางรักษาให้หายขาด” ดังนั้น สิ่งที่พอจะทำได้คือการ “ตรวจคัดกรองความเสี่ยง” ตั้งแต่เนิ่นๆ เพื่อหวังว่าจะสามารถป้องกันไว้ก่อนมีอาการ หรือหากพบอาการในระยะแรกๆ ก็จะได้ประคับประคองไม่ให้อาการรุนแรงขึ้น

ศ.ดร.นพ.ธีรวัฒน์ เหมาะจุฑา ผู้เชี่ยวชาญทางอายุรกรรมและระบบประสาท คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าวในงานแถลงข่าว “โครงการตรวจคัดกรองสมองเสื่อมอัลไซเมอร์ครบวงจรในคนไทย” ณ อาคารศูนย์การแพทย์มะเร็ง โรงพยาบาลจุฬาภรณ์ ย่านหลักสี่ กทม. ว่า อัลไซเมอร์เป็นสาเหตุหลักของโรคสมองเสื่อมซึ่งพบมากขึ้นในคนอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป โดยผู้ป่วยมีอายุตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไป จะเป็นอัลไซเมอร์ประมาณ ร้อยละ 5-8 และมีอายุ 80 ปีขึ้นไปจะพบมากถึงร้อยละ 50

ซึ่งโครงการตรวจคัดกรองสมองเสื่อมอัลไซเมอร์ครบวงจรในคนไทย ให้ความสำคัญต่อปัจจัยเสี่ยงของการเกิดโรคอัลไซเมอร์ทั้งในด้านพันธุกรรมและด้านองค์ความรู้เพื่อการพัฒนาการชะลอโรค ให้บริการตรวจวินิจฉัยด้านต่างๆ เช่น ประเมินภาวะสมองเสื่อม เจาะเลือดเพื่อประเมินสุขภาพขั้นพื้นฐาน ตรวจประสิทธิภาพการทำงานของสมองด้วยเครื่องสร้างภาพสนามแม่เหล็กไฟฟ้า (Brain MR Imaging) การตรวจประเมินการสะสมของโปรตีนในสมองด้วยเครื่องเพท-ซีที สแกน (PET-CT Scan)

การตรวจหารหัสพันธุกรรมในคนไทยด้วยเครื่องอ่านรหัสพันธุกรรมสมัยใหม่ (Next Generation Sequencing Technology) ทั้งนี้ “คนไทยอายุระหว่าง 55-85 ปี จัดเป็นกลุ่มเสี่ยง” ก่อนที่จะมีอาการป่วย โดยสามารถบอกแนวโน้มความรุนแรงจากปัจจัยต่างๆ เช่น อาหาร หรือพันธุกรรม ที่มีผลในการชะลอโรคว่ามีมากน้อยเพียงใด โดยข้อมูลทั้งหมดจะนำมาพัฒนาให้เป็นแบบอย่างในการใช้ชีวิตที่สอดคล้องกับสังคมไทยเพื่อลดความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะสมองเสื่อม รวมไปถึงการดูแลรักษาตนเองและการลดภาระของครอบครัวในการดูแลผู้สูงอายุในประเทศ

“จากแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 (ปี 2560-2565) ประเทศไทยจะเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุอย่างสมบูรณ์เมื่อสิ้นสุดแผน ดังนั้น ประเทศไทยจึงต้องเตรียมความพร้อมในการดูแลผู้สูงอายุ” นพ.ธีรวัฒน์ ระบุ

ขณะที่ ศ.ดร.นพ.นิธิ มหานนท์ เลขาธิการราชวิทยาลัย ผู้อำนวยการโรงพยาบาลจุฬาภรณ์ และผู้อำนวยการโครงการตรวจคัดกรองสมองเสื่อมอัลไซเมอร์ครบวงจรในไทย เปิดเผยว่า โครงการนี้มีวัตถุประสงค์ให้ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคสมองเสื่อมอัลไซเมอร์ ได้มีโอกาสตรวจคัดกรองวิเคราะห์การทำงานและประสิทธิภาพของสมองด้วยเทคโนโลยีทางการแพทย์ที่ทันสมัยที่มีอยู่ให้เกิดความคุ้มค่าสูงสุดโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย ซึ่งมีเป้าหมายสำคัญคือการบูรณาการองค์ความรู้ในด้านต่างๆ ที่ใช้วิธีทางวิทยาศาสตร์ขั้นสูง เป็นเครื่องตรวจที่สามารถวัดค่าได้

โครงการนี้จะนำไปสู้การเป็นแหล่งข้อมูลภาพสมอง และรหัสพันธุกรรมขนาดใหญ่ของคนไทยที่บ่งบอกถึงความเสี่ยงในการเกิดโรคอัลไซเมอร์ และการดำเนินของโรคอัลไซเมอร์ พร้อมกับหาปัจจัยเสี่ยงทางด้านโภชนาการที่บ่งบอกถึงความเสี่ยงต่อโรค ร่วมกับการเปลี่ยนแปลงของจุลินทรีย์ในลำไส้ จนนำไปสู่การค้นหานวัตกรรมที่สามารถปรับเปลี่ยนชีวิตของคนที่กำลังจะเกิดโรคทางความจำและสมองเสื่อม และเพิ่มคุณภาพของชีวิตคุณภาพของชีวิตของผู้ที่เริ่มมีอาการหรือมีอาการเกิดขึ้นอีกทั้งยังชะลอโรคได้อีกด้วย

ด้าน ผศ.นพ.สุขเจริญ ตั้งวงษ์ไชย อาจารย์ประจำภาควิชาจิตเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าว ภาวะโรคสมองเสื่อมในผู้สูงวัยมีทั้งรักษาได้ซึ่งสาเหตุมักมาจากการได้รับผลข้างเคียงของการใช้ยา เช่น การกินยาแก้แพ้อาจส่งผลให้ความจำ ไม่ดี ไทรอยด์ซึ่งเกิดจากความผิดปกติของฮอร์โมน หากมีการรักษาก็หายจากอาการได้

“การกินวิตามินเสริมอย่างแคลเซียม วิตามินดี ยาโรคกระเพาะ โรคกรดไหลย้อน ติดต่อกันเป็นเวลานานนอกจากเป็นสาเหตุหนึ่งทำให้เกิดอัลไซเมอร์แล้ว ยังก่อให้เกิดโรคไต รอยเส้นเลือดในสมองได้ แต่อาการเหล่านี้หากมีการรักษาก็จะหายจากอาการ ส่วนที่รักษาไม่ได้อย่างการเป็นอัลไซเมอร์คือความบกพร่องเรื่องความทรงจำ แต่หากมีการทำสมาธิ เล่นชี่กง ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอโดยเฉพาะเดินวันละเพียง 22 นาที รวมถึงการกินอาหาร เช่น สลัด น้ำมันมะกอก ถั่วเปลือกแข็ง และปลา ก็จะช่วยป้องกันการเกิดอัลไซเมอร์ได้” นพ.สุขเจริญ กล่าว

รายงาน “สถานการณ์ผู้สูงอายุไทยประจำปี 2558” ซึ่งจัดทำโดย มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย (มส.ผส.) ระบุว่า ในปี 2558 ประเทศไทยมีประชากรอายุ 60 ปีขึ้นไปราว 10.3 ล้านคน หรือคิดเป็นร้อยละ 16 ของประชากรทั้งหมดในปีนั้น 65.1 ล้านคน โดยคาดว่าจะเพิ่มเป็นร้อยละ 20 ในปี 2564 และร้อยละ 28 ในปี 2574 ดังนั้น การทำให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพแข็งแรงทั้งร่างกายและจิตใจ

อย่างน้อยๆ ให้สามารถดูแลตนเองไปจนถึงวันสุดท้ายของชีวิตจึงเป็นเรื่องสำคัญ!!!

SCOOP@NAEWNA.COM

การท่องเที่ยวเชิงนิเวศ (Ecotourism) เป็นกระแสที่กำลังมาแรงทั้งในไทยและต่างประเทศ โดย กรมป่าไม้ ได้ให้นิยามของการท่องเที่ยวลักษณะนี้ไว้ว่า หมายถึง “การท่องเที่ยวรูปแบบหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับการเดินทางไปยังแหล่งธรรมชาติและแหล่งวัฒนธรรมอย่างมีความรับผิดชอบ โดยไม่ก่อให้เกิด การรบกวนหรือความเสียหายแก่ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม” แต่มีวัตถุประสงค์อย่างมุ่งมั่น เพื่อชื่นชม ศึกษาเรียนรู้ และเพลิดเพลินไปกับทัศนียภาพ พืชพรรณ และสัตว์ป่า ตลอดจนลักษณะทางวัฒนธรรมที่ปรากฏในแหล่งธรรมชาตินั้น

เช่นเดียวกับ องค์การการท่องเที่ยวโลกแห่งสหประชาชาติ (UNWTO) สรุปองค์ประกอบของการท่องเที่ยวเชิงนิเวศไว้ 6 ประการ คือ 1.เป็นการท่องเที่ยวที่คำนึงถึงธรรมชาติ 2.มีการให้ความรู้และการสื่อความหมาย 3.เป็นกิจกรรมการท่องเที่ยวของกลุ่มเล็กๆ 4.ลดผลกระทบที่เกิดขึ้นกับธรรมชาติ 5.ก่อประโยชน์แก่ท้องถิ่น และ 6.กระตุ้นให้เกิดจิตสำนึกด้านการอนุรักษ์

อย่างไรก็ตาม การท่องเที่ยวรูปแบบนี้จะเกิดขึ้นไม่ได้เลยหากชุมชนไม่ตระหนักและเป็นผู้ริเริ่มอย่างเข้าใจ ดังตัวอย่างของ 2 ชุมชนคือ “บางคนที-บางนกแขวก” ซึ่งเป็น 2 ตำบลในพื้นที่ อ.บางคนที จ.สมุทรสงคราม ที่ชาวบ้านลุกขึ้นมาจัดทำ “โครงการวิจัยชุมชนกับการจัดระบบนิเวศเพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์คลองดำเนินสะดวก พื้นที่โซน 6” เพื่อให้ทุกฝ่ายได้รู้ศักยภาพของทรัพยากรธรรมชาติ การเตรียมชุมชนให้พร้อม และพัฒนาระบบการจัดการท่องเที่ยวที่สามารถรักษาสิ่งแวดล้อมและสร้างการมีส่วนร่วมให้กับชุมชน

บางคนทีและบางนกแขวก เป็นพื้นที่ราบลุ่มติดแม่น้ำแม่กลองจึงมีแหล่งน้ำที่อุดมสมบูรณ์ และยังเป็นเส้นทางน้ำเชื่อมระหว่างแม่น้ำแม่กลองกับคลองดำเนินสะดวก ซึ่งไหลผ่านกลางชุมชนใน 2 ตำบล ด้วยเป็นพื้นที่ดินชุ่มน้ำดี วิถีชีวิตของชุมชนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม มีการปลูกพืชสวนผสม เช่น มะพร้าว ลิ้นจี่ กล้วยน้ำว้า ส้มโอฯลฯ แต่ปัจจุบันชุมชนเริ่มประสบปัญหาขยะและลำคลองตื้นเขิน เพราะขาดการใส่ใจดูแลรักษา หลังจากความเจริญเข้ามาสู่พื้นที่ ผู้คนหันไปใช้ถนนในการเดินทางแทนการสัญจรทางน้ำเหมือนในอดีต

พนม นาคคีรี สารวัตรกำนัน หมู่ 2 ต.บางคนที เล่าว่า เมื่อความเจริญเข้ามาในพื้นที่ทำให้วิถีชุมชนหายไป จากที่เคยทำสวนทำไร่ตั้งแต่รุ่นปู่ย่าสืบทอดกันมาถึงรุ่นลูกหลาน ก็เริ่มขายที่ให้กับนายทุนจากภายนอกเข้ามาทำธุรกิจปลูกสิ่งก่อสร้างโรงแรม บ้านพัก รีสอร์ท และโรงงานอุตสาหกรรม ทำให้สภาพพื้นที่ในชุมชนเปลี่ยนแปลง มีการถมคลองเพื่อทำถนน ส่งผลให้การสัญจรและการไหลของน้ำเกิดการเบี่ยงเบน

“คลองซอยที่กระจายอยู่ในชุมชนไว้รองรับน้ำเพื่อใช้เป็นพื้นที่แก้มลิงของชุมชนลดน้อยลง เหตุเพราะขาดจิตสำนึก ไม่ใส่ใจดูแลแม่น้ำลำคลอง ทิ้งขยะไม่เป็นที่ เกิดการสะสมขยะมูลฝอย รวมทั้งผักตบชวาและวัชพืชก็ไม่มีการเก็บ ปล่อยให้ขึ้นรกปกคลุมไปทั่วจนเรือไม่สามารถผ่านได้ จึงเห็นว่าต้องทำอะไรบางอย่างเพื่อกระตุ้นและสร้างจิตสำนึก ให้คนที่นี่หันกลับมาใส่ใจดูแลรักษาความสะอาดของแม่น้ำลำคลอง” เขากล่าว

สารวัตรกำนันผู้นี้ เล่าต่อไปว่า เมื่อทาง สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) เข้ามาฝึกอบรมให้ชาวบ้านมีทักษะด้านการวิจัย ก็ตัดสินใจเข้าร่วมด้วยเห็นว่าการทำวิจัยอย่างเป็นระบบ มีข้อมูลเป็นเหตุเป็นผลย่อมหมายถึง “ความน่าเชื่อถือ” สามารถนำไปเสนอกับหน่วยงานภาครัฐเพื่อขอให้ช่วยสนับสนุนปัจจัยต่างๆ ได้ และสำหรับที่บางคนที-บางนกแขวก ผลที่ได้อีกประการหนึ่ง คือเป็นการ “ปลูกฝังจิตสำนึกให้กับคนรุ่นใหม่” ให้ช่วยกันอนุรักษ์และรักษาความสะอาดคูคลอง ปัจจุบันพบว่าปัญหาขยะที่ทิ้งกันเกลื่อนกลาดไม่เป็นที่ลดลงไปจากเดิมอย่างเห็นได้ชัด

ไม่เพียงแต่ทำให้ชุมชนได้ลำคลองและสิ่งแวดล้อมรอบตัวที่สะอาดกลับคืนมาเท่านั้น แต่การทำวิจัยโดยชุมชนเพื่อแก้ปัญหาของชุมชนครั้งนี้ ยังได้เกิดเป็น “ฐานข้อมูลและแผนพัฒนาชุมชน” ของทั้ง 2 ตำบล ที่ได้จากการประชุมหารือระหว่างคนในชุมชน นำไปสู่รูปแบบการท่องเที่ยวที่สอดคล้องต่อระบบนิเวศและประวัติศาสตร์ โดยมีการจัดตั้ง “ศูนย์เรียนรู้คลอง” ขึ้นที่โรงเรียนเมธีชุนหะวัณวิทยาลัย เพื่อเป็นที่เรียนรู้ประวัติศาสตร์ของที่นี่

“ถ้าวันใดที่ไม่มีน้ำเราก็อยู่ไม่ได้ เพราะน้ำเปรียบเสมือนเส้นเลือดในร่างกาย การทิ้งขยะลงในแม่น้ำก็เหมือนกับทิ้งใส่ตัวเอง และการถมคลองทำถนนก็เหมือนเส้นเลือดที่อุดตัน ย่อมก่อให้เกิดโรคภัยตามมา เช่นเดียวกันหากปล่อยให้แม่น้ำลำคลองสกปรก เน่าเสีย เราก็จะไม่มีน้ำสะอาดไว้ดื่มไว้ใช้ แต่ถ้าแม่น้ำใสสะอาดก็เหมือนร่างกายที่สมบูรณ์ไม่มีโรคภัย ดังนั้นถ้าคิดว่าเรารักชีวิตของเราแค่ไหน ก็สมควรที่จะรักแม่น้ำลำคลองมากเท่านั้น” พนม กล่าวทิ้งท้าย

นอกจากจะเป็นการฟื้นฟูลำคลองและเกิดการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ งานวิจัยของชาวชุมชนบางคนทีและบางนกแขวก ยังมีความหมายในแง่ “การตามหารากเหง้าของตน” คนในชุมชนโดยเฉพาะเด็กๆ ได้รับรู้ว่าบรรพชนของพวกเขาเป็นใคร? ชุมชนของพวกเขาเกิดขึ้นมาได้อย่างไร? โดยมีโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการในครั้งนี้ ได้แก่ โรงเรียนดรุณานุเคราะห์, โรงเรียนวัดเจริญสุขาราม (วัฒนานุวรรตน์) และโรงเรียนเมธีชุณหะวัณวิทยาลัย รวมถึงชุมชนมีความสามัคคีจากการที่สมาชิกได้ “ร่วมคิด-ร่วมทำ” ร่วมพัฒนาถิ่นฐานบ้านเกิดของตน

และหากทุกชุมชนมีทักษะการทำวิจัย จะทำให้เกิดการ “เชื่อมต่อ” ร้อยเรียงข้อมูลกันตั้งแต่ระดับตำบลไปจนถึงอำเภอ หรือแม้แต่ระดับจังหวัด โครงการพัฒนาต่างๆ ที่จะเกิดขึ้น ย่อมเปิดโอกาสที่จะเป็นไปเพื่อประโยชน์ของคนในชุมชนเองในท้ายที่สุด!!!

SCOOP@NAEWNA.COM