ศาสตร์เกษตรดินปุ๋ย : ขอบคุณแหล่งข้อมูล : หนังสือพิมพ์โพสต์ทูเดย์

13 เมษายน 2559 เวลา 18:19 น….. อ่านต่อได้ที่ : http://www.posttoday.com/life/life/426513

โดย…วรธาร

สภาพอากาศร้อนที่จัดในเดือน เม.ย.อย่างนี้ ประเพณีสงกรานต์ถือเป็นเทศกาลอันแสนวิเศษเหมาะกับกาลสมัยอย่างยิ่ง ที่จะช่วยดับร้อนและคลายร้อนกายและใจของคนไทยได้เป็นอย่างดี ทุกที่ที่จัดงานมหาสงกรานต์นอกจากบรรยากาศจะเต็มไปด้วยความชุ่มเย็น สดชื่น รอยยิ้ม สนุกสนานแล้วยังได้อิ่มบุญอิ่มใจกับกิจกรรมดีงามหลายอย่างตามที่บรรพบุรุษของเราเคยทำมา

ประเพณีอันดีงามและยิ่งใหญ่

ทุกประเพณีของไทย ไม่ว่าจะของภาคไหน จังหวัดอะไร ย่อมมีความงดงามให้เราได้สัมผัสและชื่นชมอยู่เสมอ เพราะในแต่ละประเพณีก็จะแฝงด้วยคติธรรม ความเชื่อ และกิจกรรมดีๆ มากมายให้ได้ถือปฏิบัติกัน โดยเฉพาะสงกรานต์เรียกว่าเป็นประเพณีที่สวยสดงดงามและยิ่งใหญ่ เพราะเป็นวันขึ้นปีใหม่ของไทยแต่โบราณ และเป็นอย่างนี้มายาวนานแม้จะเปลี่ยนศักราชไปตามสากลโดยกำหนดเอาวันที่ 1 ม.ค.เป็นวันขึ้นปีใหม่แล้วก็ตาม

พระราชญาณกวี ผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดพระราม 9 กาญจนาภิเษก และเจ้าคณะจังหวัดเชียงราย ฝ่ายธรรมยุต อธิบายความงดงามของประเพณีสงกรานต์ว่า เป็นเทศกาลแห่งโอกาสที่คนไทยและชาวพุทธจะได้ทำความดี ทำบุญ และแสดงออกถึงความกตัญญูกตเวทีต่อผู้หลักใหญ่ ครูบาอาจารย์ ตลอดจนผู้ที่มีพระคุณทั้งหลาย เช่น การทำบุญตักบาตร ฟังเทศน์ฟังธรรม สรงน้ำพระ รดน้ำดำหัวขอพรผู้ใหญ่สร้างมงคลให้ตัวเอง ทำบุญให้กับบุพการีผู้ล่วงลับ รวมถึงการเล่นน้ำสงกรานต์ที่ให้เกียรติกันและกัน

 

“ในอดีตเวลารดน้ำขอพรผู้หลักผู้ใหญ่ หรือแม้แต่รดน้ำผู้หญิง ก็ต้องขออนุญาต รดกันที่ไหล่ พอเหมาะพองาม ไม่มีหรอกการปะแป้ง แต๊ะอั๋ง เอาเปรียบ หรือฉวยโอกาส ผู้หญิงก็ต้องแต่งตัวสวยมิดชิดที่สุด สถานที่เล่นสาดน้ำก็เล่นกันบนลานกลางแจ้งหน้าบ้าน ลานโรงเรียน หรือที่ไหนก็ได้ที่เป็นลานกว้างเหมาะสม คนมองเห็น ไม่ได้เล่นบนท้องถนนที่มีแต่อันตรายเหมือนสมัยนี้” พระราชญาณกวี พูดถึงความงดงามของประเพณีสงกรานต์

เช่นเดียวกับนักแสดงมากฝีมือ จอย-ศิริลักษณ์ ผ่องโชค ที่ปัจจุบันกำลังศึกษาปริญญาเอก สาขาอาชญาวิทยาและการบริหารงานยุติธรรมและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล บอกว่า ประเพณีนี้นอกจากจะช่วยลดอุณหภูมิในช่วงเดือน เม.ย.ที่ร้อนจัด และช่วยให้แต่ละคนได้เย็นใจลงบ้างแล้ว ยังเป็นเทศกาลสำคัญที่หมู่ญาติจะได้มาพบปะกันพร้อมหน้าและทำกิจกรรมดีๆ ด้วยกัน เช่น รดน้ำพ่อแม่ ผู้ใหญ่ ทำบุญให้ญาติผู้ล่วงลับ และสรงน้ำพระ เป็นต้น

“ถือเป็นวันครอบครัวอย่างแท้จริงค่ะ คือแต่ละคนไม่ว่าจะอยู่ที่ไหน แต่พอถึงวันสงกรานต์ก็จะต้องกลับมารวมตัวกันที่บ้านเพื่อทำสิ่งดีๆ พร้อมกัน คือ สรงน้ำพระ โดยที่บ้านก็จะอัญเชิญพระประธานในห้องพระมาเช็ดและปัดฝุ่นให้สะอาดและทำพิธีสรงน้ำ กราบพ่อแม่ผู้หลักผู้ใหญ่ ขอขมากรรมในสิ่งที่เราอาจทำผิดพลาดล่วงเกิน จะตั้งใจหรือไม่ตั้งใจก็ตาม รดน้ำขอพรท่าน และทำบุญอุทิศให้กับญาติที่จากไป เพื่อแสดงถึงความรักและกตัญญูกตเวที

สำหรับครอบครัวจอยก็จะทำบุญอุทิศให้กับคุณพ่อ (เพิ่งเสียได้ 2 ปี) และคุณตาคุณยายก่อนค่ะ เสร็จพิธีนี้แล้วจอยก็จะเป็นตัวแทนในกลุ่มน้องๆ เตรียมขันน้ำ น้ำอบ มาลัยดอกไม้ เชิญคุณแม่และญาติผู้ใหญ่ทุกคนนั่งเรียงแถวแล้วกล่าวขอขมาในสิ่งที่เราอาจล่วงเกินท่านจะโดยรู้ตัวหรือไม่รู้ตัวก็ตามแล้วรดน้ำท่าน ท่านก็จะให้พรเราได้มีกำลังใจในการดำเนินชีวิตต่อไป”

 

นักแสดงดังเล่าเสริม เรื่องกิจกรรมที่จะทำในวันสงกรานต์อีกว่า มาลัยดอกไม้ที่ประณีตสวยงาม ที่ได้นำมามอบให้กับคุณแม่และญาติผู้ใหญ่ทุกคน รวมถึงการรดน้ำขอพรตามแบบวิถีไทยนี้ ถือเป็นการส่งความรู้สึกในใจที่นุ่มนวล เก๋ไก๋ น่ารัก และวิเศษมาก ที่สำคัญ แม้น้ำในขันเล็กๆ และมีไม่มาก แต่ก็ช่วยให้เกิดความชุ่มเย็นและร่มเย็นในใจของทุกคนในสัมผัสแห่งความอบอุ่นที่ผู้ใหญ่มอบให้

“อีกอย่างหนึ่งเมื่อวันสงกรานต์มาถึง จอยและญาติๆ จะใส่ชุดไทยมาร่วมงานโดยไม่ได้ตกลง หรือนัดหมายล่วงหน้า แต่เป็นความรู้สึกที่ตรงกันว่าวันสงกรานต์ต้องใส่ชุดไทยนะ แล้วชุดที่ใส่ก็ไม่ได้ไทยโบราณจ๋า จอยจะเลือกใส่ชุดสบายๆ แบบไทย ผ้านุ่งก็จะเป็นผ้าถุงอะไรประมาณนี้ซึ่งก็เป็นความสุขและความงดงามที่หาได้ในวันสงกรานต์ค่ะ” ดาราสาวทิ้งท้าย

เทศกาลกีฬาและการละเล่นพื้นบ้าน

นอกจากกิจกรรมหลักๆ เช่น สรงน้ำพระ รดน้ำขอพรผู้ใหญ่ ทำบุญให้บุพการีชนที่ล่วงลับ เล่นน้ำสงกรานต์แล้ว ยังมีกีฬาและการละเล่นของไทยโบราณ ที่คอยสร้างสีสันและความสนุกสนานรื่นเริงในงานอีกด้วย ทว่า ทุกวันนี้ ยอมรับว่าในพื้นที่ที่จัดงานสงกรานต์ทั่วไป ไม่ค่อยมีกีฬาและการละเล่นไทยให้เห็น คงมีบางแห่งที่พยายามฟื้นขึ้นมา เช่น กรุงเทพมหานคร และวัดบางวัดในกรุงเทพฯ เท่านั้น

โชคอนันต์ อังสกุลอาภรณ์ รองผู้อำนวยการสถาบันโหราศาสตร์วิทยา และผู้ช่วยประสานงานด้านกีฬาไทย งานสงกรานต์วิถีไทย กรุงเทพมหานคร กล่าวว่า กรุงเทพมหานครได้จัดงานสงกรานต์ในชื่อ สงกรานต์วิถีไทย ประจำปี 2559 ณ ท้องสนามหลวง ระหว่างวันนี้-14 เม.ย. โดยมีกิจกรรมมากมาย เช่น อัญเชิญพระพุทธรูปจำลองจาก 9 วัด ให้ประชาชนได้สักการะขอพรและสรงน้ำ กิจกรรมเพื่อส่งเสริมศิลปวัฒนธรรมและประเพณีแบบไทย อาทิ ลานก่อเจดีย์ทราย หมู่บ้านวิถีไทย ตลาดโบราณ ที่ขาดไม่ได้คือ กีฬาและการละเล่นพื้นบ้าน รวมถึงการแสดงต่างๆ ซึ่งได้รวบรวมมาไว้ในงาน

 

กิจกรรมจะจัดในรูปแบบวิถีไทยตามซุ้มต่างๆ ทั้ง 4 ภาค โดย โชคอนันต์ ในฐานะผู้ช่วยผู้ประสานงานด้านกีฬาไทยจะดูด้านการแสดง รวมถึงกีฬาและการละเล่นหลายชนิด เช่น การแสดงนาฏศิลป์ มโนราห์ โขนเด็ก กระบองไฟ กระบี่กระบอง ประชันกลองยาว ประชันกระตั้วแทงเสือ มวยไทย มวยตับจาก มวยกระดิ่ง ตะกร้อลอดบ่วง เดินไม้โถกเถก หรือไม้ต่อขา (บางพื้นที่เรียกไม้โยกเยก) วิ่งกระสอบ วิ่งเปี้ยวสี่หลัก เดินกะลา กระโดดเชือกหมู่ การเล่นงูกินหาง มอญซ่อนผ้า เป็นต้น

“กีฬาและการละเล่นที่เป็นภูมิปัญญาคนไทย นอกจากเล่นเพื่อความสนุกสนาน ช่วยให้ร่างกายแข็งแรงแล้ว ยังสร้างความสัมพันธ์ที่ดี และความสามัคคีให้เกิดขึ้นในหมู่ผู้เล่นอีกด้วย เช่น กระโดดเชือกหมู่ เชือกเส้นเดียว สามารถเล่นได้ถึง 10-20 คน เวลาเล่นจึงต้องอาศัยความพร้อมเพรียงของทุกคนจึงเล่นได้ บางอย่างก็หาดูยากไม่ค่อยมีเล่นกันแล้ว เช่น มวยตับจาก เดินกะลา เดินไม้โถกเถก การเล่นน้ำขึ้นน้ำลง กาฟักไข่ เป็นต้น ก็นำมาเล่น อนุรักษ์ไว้ไม่ให้สูญหาย

นอกจากนี้ ผมในฐานะรองผู้อำนวยการสถาบันโหราศาสตร์วิทยา จะทำซุ้มหมอดูไว้บริการประชาชน ส่วนรายได้จะมอบให้เป็นทุนการศึกษาของเด็กนักเรียน” โชคอนันต์ ทิ้งท้าย

สุขใจ ไปเล่นน้ำตามกรอบประเพณี

ยอมรับว่าการเล่นน้ำสงกรานต์ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา เรามักจะเห็นภาพการเล่นหลายอย่างที่ไม่สร้างสรรค์ และถูกมองไปในเชิงลบ เช่น ผู้หญิงแต่งตัวโป๊เปลือยเล่นน้ำ หรือดื่มของมึนเมาเปิดเพลงเต้นในท่ายั่วยวนในที่เปิดเผย ไม่แคร์สายตาผู้คน การใช้แป้งมันปะหน้าทาไล้ตามตัว โดยเฉพาะผู้หญิงมักจะถูกผู้ชายฉวยโอกาส รวมถึงการเล่นที่ก่อให้เกิดอันตรายต่อร่างกาย เช่น ปืนฉีดน้ำแรงดันสูง เป็นต้น    จอย-ศิริลักษณ์ ให้ความเห็นว่า จากบริบทที่เปลี่ยนไป ต่างจากอดีตทำให้หลายปีมานี้ การเล่นสงกรานต์ค่อนข้างเปลี่ยนไปด้วย วัยรุ่นก็มีค่านิยมการเล่นที่หลากหลาย จึงอาจมีทั้งมุมที่สร้างสรรค์และด้านลบ ที่ไม่ได้ส่งเสริมความงามของวัฒนธรรมประเพณีเอาไว้ เช่น การแต่งกายที่ไม่มิดชิดหรือแต่งตัวโป๊ บางทีอาจไม่ระมัดระวังเท่าที่ควร ทั้งที่รู้ว่าจะต้องไปเล่นน้ำ บางคนอาจเข้าใจผิดว่าเป็นสิ่งที่ทำได้ไม่ผิดเพราะเป็นเทศกาล

 

“ยอมรับว่าเทศกาลนี้ทำให้หนุ่มสาวได้มีโอกาสได้ใกล้ชิดกันเป็นธรรมดา แต่บางทีผู้หญิงก็ไม่ได้ต้องการให้ผู้ชายมาล่วงเกิน หรือฉวยโอกาส แต่บางคนก็เอาเทศกาลมาเป็นข้ออ้างในทางผิด เช่น การปะแป้ง ทำไมจะทำไม่ได้ไม่เห็นเสียหายตรงไหน ก็ต้องถามต่อว่าคุณปะตรงไหนล่ะ คือเรื่องอย่างนี้ต้องรณรงค์และปลูกฝังค่านิยมที่ถูกต้องให้กับเด็กสมัยนี้เกิดมาในยุคที่แตกต่าง ให้เขาเห็นความงดงามของวัฒนธรรมประเพณีนี้

จอยคิดว่าการเล่นสงกรานต์ควรให้เกียรติผู้หญิง และคำนึงถึงสภาพสังคมและสภาพแวดล้อมด้วย แนะนำว่าถ้าจะเล่นควรเลือกกลุ่ม เลือกสถานที่ที่จะเล่น อาจเล่นกันในครอบครัวหรือกับเพื่อนๆ ที่คุ้นเคยกันแค่นี้ก็สนุกสุขสันต์ และไม่ทำให้เสียประเพณีที่ดีงามด้วย”

ด้าน พระราชธรรมสารสุธี รองเจ้าคณะจังหวัดศรีสะเกษ เจ้าอาวาสวัดมหาพุทธาราม ได้ให้แง่คิดที่เป็นธรรมะเกี่ยวกับวันสงกรานต์ว่า การทำความดีเป็นการรับรองตัวเองมิให้เกิดอันตรายที่คาดไม่ถึง และยังอำนวยความปลอดภัยให้เกิดแก่ผู้อื่นอีกด้วย โดยพระพุทธศาสนาสอนว่า ศีลข้อแรกเป็นหลักประกันความมั่นคงของชีวิต ข้อ 2 เป็นหลักประกันความมั่นคงของทรัพย์สิน ข้อ 3 หลักประกันความมั่นคงของครอบครัว ข้อ 4 หลักประกันความเชื่อมั่นศรัทธา และข้อ 5 เป็นหลักประกันความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์

“ประเพณีสงกรานต์โบราณจะเน้นความสำคัญอยู่ 6 เรื่อง ได้แก่ การรับรู้ความเปลี่ยนแปลงของกาลเวลา การพัฒนาความเสียสละสามัคคี การผูกไมตรีลดความขัดแย้ง การแสดงความกตัญญูกตเวที การรักษาสายสัมพันธ์ฉันพี่น้อง และการเดินตามครรลองวัฒนธรรม รู้ผิด รู้ถูก รู้แพ้ รู้ชนะ รู้อภัย ส่วนการจัดงานสงกรานต์ที่วัดมหาพุทธาราม ไม่เน้นมหกรรมบันเทิงทุกประเภท แต่เน้นส่งเสริมและอนุรักษ์วิถีชีวิตแบบคุณธรรม นำหลักศีล 5 มาปฏิบัติตามรอยพ่ออย่างพอเพียง” รองเจ้าคณะจังหวัดศรีสะเกษ ให้ข้อคิดปิดท้าย