ศาสตร์เกษตรดินปุ๋ย : ขอบคุณแหล่งข้อมูล : หนังสือเทคโนโลยีชาวบ้าน

http://info.matichon.co.th/techno/techno.php?srctag=05048150858&srcday=2015-08-15&search=no

วันที่ 15 สิงหาคม พ.ศ. 2558 ปีที่ 27 ฉบับที่ 605

เทคโนโลยีการเกษตร

วสันต์ สุขสุวรรณ

เงาะโรงเรียนบ้านนาสาร สุราษฎร์ธานี ความสำเร็จเบื้องต้น ของการส่งเสริมการเกษตรแปลงใหญ่

สำนักส่งเสริมและพัฒนาการเกษตร เขตที่ 8 จังหวัดสุราษฎร์ธานี โดย คุณบุญเลี้ยง ข่ายม่าน เกษตรจังหวัดสุราษฎร์ธานี ทำหน้าที่ผู้อำนวยการสำนักฯ ได้จัดงานเปิดตัวโครงการส่งเสริมการเกษตรรูปแบบแปลงใหญ่ เงาะโรงเรียนบ้านนาสาร เมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม 2558 ณ ที่ทำการวิสาหกิจชุมชนไม้ผลเพิ่มพูนทรัพย์ หมู่ที่ 4 ตำบลเพิ่มพูนทรัพย์ อำเภอบ้านนาสาร จังหวัดสุราษฎร์ธานี กิจกรรมในงานมีการเสวนาเรื่องแนวทางพัฒนาการผลิตเงาะโรงเรียนคุณภาพดี เชื่อมโยงการตลาด มีการเจรจาธุรกิจซื้อขายผลผลิตและปัจจัยการผลิตระหว่างตัวแทนกลุ่มเกษตรกรกับพ่อค้า และการจัดแสดงผลงานการส่งเสริมการเกษตรรูปแบบแปลงใหญ่ ของจังหวัดภาคใต้ตอนบน ผู้เขียนมีโอกาสไปร่วมงานด้วย จึงมีเรื่องเงาะโรงเรียน ผลการดำเนินงานส่งเสริมการเกษตรรูปแบบแปลงใหญ่ มาเล่าสู่กันฟังครับ

การส่งเสริมการเกษตร

รูปแบบแปลงใหญ่ เป็นอย่างไร

การส่งเสริมการเกษตรรูปแบบแปลงใหญ่ เป็นการส่งเสริมการเกษตรที่ยึดพื้นที่เป็นหลักในการดำเนินงาน ในลักษณะบูรณาการระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง โดยมีผู้จัดการพื้นที่เป็นผู้บริหารจัดการทุกกิจกรรม ตลอดห่วงโซ่อุปทาน ตั้งแต่ต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ

มีวัตถุประสงค์เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต โดยส่งเสริมให้เกษตรกรรายย่อยมีความเข้มแข็ง สามารถบริหารจัดการการผลิตและการตลาดร่วมกันได้อย่างมีประสิทธิภาพ เช่นเดียวกับฟาร์มขนาดใหญ่ และเพื่อพัฒนากระบวนการทำงานให้นักส่งเสริมการเกษตรเป็นผู้จัดการในพื้นที่ ให้สอดคล้องกับสถานการณ์ ศักยภาพของพื้นที่และตอบสนองต่อความต้องการของเกษตรกร

หลักคิดในการดำเนินการ

ส่งเสริมการเกษตรรูปแบบแปลงใหญ่

หนึ่ง. เป็นการปรับวิธีการส่งเสริมการเกษตรในพื้นที่ เพื่อให้เกษตรกรรายย่อยเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร เข้าถึงปัจจัยการผลิต เทคโนโลยีและการตลาด และสามารถจัดการผลผลิตได้อย่างมืออาชีพ

สอง. เป็นการส่งเสริมเกษตรกรให้พื้นที่ผลิตสินค้าชนิดเดียวกัน รวมการผลิตเป็นแปลงใหญ่ขึ้น โดยมีเจ้าของแปลงทุกแปลงยังคงเป็นเจ้าของและผู้ผลิตในแปลงนั้นๆ

สาม. มีผู้จัดการแปลง เพื่อบริหารจัดการการผลิต เชื่อมโยงการตลาด และบูรณาการกับหน่วยงานภาคีที่เชี่ยวชาญในแต่ละด้าน

สี่. พื้นที่ที่เข้าร่วมโครงการ 300-5,000 ไร่ ขึ้นอยู่กับชนิดพืช ลักษณะพื้นที่และความพร้อมของเกษตรกร โดยผลิตสินค้าชนิดเดียวกัน ติดกัน หรือต่อเนื่องกันและมีลักษณะทางสังคม การปกครอง ที่จะบริหารจัดการร่วมกันได้

ในภาพรวมของกรมส่งเสริมการเกษตร ดำเนินการใน 77 จังหวัด พื้นที่นำร่อง 219 จุด 13 ชนิดพืช ได้แก่ ข้าว ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ มันสำปะหลัง ทุเรียน ลำไย มะม่วง มังคุด เงาะ ส้มโอ มะพร้าวน้ำหอม สับปะรด ปาล์มน้ำมันและพืชผัก สำหรับในเขตภาคใต้ตอนบน หรือเขต 8 พื้นที่นำร่อง ชนิดพืชมีดังนี้ มังคุด ทุเรียน เงาะ สับปะรด ปาล์มน้ำมัน และข้าว จำนวน 14 จุด พื้นที่ 13,558 ไร่ สมาชิก 1,195 คน

การดำเนินงานส่งเสริม

การเกษตรแปลงใหญ่

ของเกษตร เขต 8

สำนักส่งเสริมและพัฒนาการเกษตร เขตที่ 8 จังหวัดสุราษฎร์ธานี ได้จัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ เพื่อขับเคลื่อนการดำเนินงานการส่งเสริมการเกษตรรูปแบบแปลงใหญ่ มาแล้ว 2 ครั้ง โดยเชิญผู้จัดการแปลงหรือเกษตรอำเภอในพื้นที่นำร่อง นักวิชาการส่งเสริมการเกษตรผู้รับผิดชอบระดับอำเภอและระดับจังหวัด และได้จัดงานเปิดตัวการดำเนินงานส่งเสริมการเกษตรรูปแบบแปลงใหญ่ ชนิดพืชเงาะโรงเรียนบ้านนาสาร เมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม 2558 ณ ที่ทำการวิสาหกิจชุมชนไม้ผลเพิ่มพูนทรัพย์ หมู่ที่ 4 ตำบลเพิ่มพูนทรัพย์ อำเภอบ้านนาสาร จังหวัดสุราษฎร์ธานี นับได้ว่าประสบความสำเร็จตามวัตถุประสงค์ทุกประการ เกษตรกรสมาชิกได้รับประโยชน์ชัดเจน ที่เห็นชัดที่สุดคือรวมตัวกันผลิตเงาะคุณภาพดี รวมตัวกันขาย ราคาที่ขายได้ กิโลกรัมละ 25-27 บาท ในขณะที่ราคาที่ซื้อขายทั่วไปนอกกลุ่ม กิโลกรัมละ 22-23 บาท และมีการเชื่อมโยงการตลาดเพื่อเพิ่มช่องทางการตลาดให้มากขึ้นด้วย

ว่าด้วย?เงาะโรงเรียนบ้านนาสาร

เงาะโรงเรียนบ้านนาสาร เป็นเงาะที่มีชื่อเสียงมานานาน มีเอกลักษณ์เด่นคือ ผลใหญ่ สีสด เนื้อล่อน กรอบ รสชาติหวาน หอม อร่อย ปลูกมากในเขตอำเภอบ้านนาสาร จังหวัดสุราษฎร์ธานี มีประวัติกันเล่าว่า ประมาณ ปี พ.ศ. 2468 มีชาวมาเลเซียเชื้อสายจีน ชื่อ คุณเค วอง มีภูมิลำเนาอยู่ที่เมืองปีนัง เดินทางเข้ามาประเทศไทยทำเหมืองแร่ดีบุกที่ตำบลนาสาร อำเภอบ้านนาสาร จังหวัดสุราษฎร์ธานี ได้นำเมล็ดเงาะมาปลูกในบริเวณบ้านพักของตนเอง ปรากฏว่ามีเงาะต้นหนึ่งออกผลต่างไปจากต้นอื่นๆ มีรูปผลค่อนข้างกลม เนื้อกรอบ หวาน หอม เปลือกบาง

ต่อมา พ.ศ. 2497 นายเค วอง เลิกกิจการเหมืองแร่ และขายที่ดินพร้อมบ้านให้แก่กระทรวงธรรมการในขณะนั้น (กระทรวงศึกษาธิการ) และปรับปรุงใช้เป็นสถานที่เรียน เรียกว่า โรงเรียนนาสาร ส่วนเงาะที่นายเค วอง ปลูกไว้ก็ได้ขยายพันธุ์ออกไปสู่ประชาชนทั่วไปโดยใช้ต้นพันธุ์เดิม จึงเรียกกันว่า เงาะโรงเรียน

ในปี พ.ศ. 2512 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จฯ ยังจังหวัดสุราษฎร์ธานี และ คุณชัช อุตตมางกูร ได้ทูลเกล้าฯ ถวายผลเงาะโรงเรียน และขอพระราชทาน ชื่อพันธุ์เงาะใหม่ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้มีพระราชดำรัสว่า “เงาะโรงเรียนดีอยู่แล้ว” นับแต่นั้นมา เงาะพันธุ์นี้จึงได้เรียกว่า “เงาะโรงเรียน” อย่างเป็นทางการ

ผลการดำเนินงานส่งเสริม

การเกษตรรูปแบบแปลงใหญ่

เงาะโรงเรียนนาสาร

คุณทวีป อรรถพรพงษ์ เกษตรอำเภอบ้านนาสาร กล่าวว่า การส่งเสริมการเกษตรรูปแบบแปลงใหญ่ เงาะโรงเรียนบ้านนาสาร ดำเนินการในกลุ่มวิสาหกิจชุมชนไม้ผลเพิ่มพูนทรัพย์ เกษตรกรสมาชิก 128 คน 168 แปลง เนื้อที่ 1,000 ไร่ มี คุณวารินทร์ เพชรโกษาชาติ เป็นประธานกลุ่ม คุณสุวิทย์ คงปาน เป็นเลขานุการกลุ่ม ดำเนินการถ่ายทอดเทคโนโลยีเพื่อพัฒนาการผลิตอย่างต่อเนื่อง โดยบูรณาการกับหน่วยงานที่เชี่ยวชาญเฉพาะทาง ได้แก่ สถานีพัฒนาที่ดินสุราษฎร์ธานี ถ่ายทอดเทคโนโลยีการปรับปรุงบำรุงดิน การใช้สารอินทรีย์ทดแทนสารเคมี การส่งเสริมการใช้ปุ๋ยตามค่าการวิเคราะห์ดิน สนับสนุนสารเร่ง พ.ด. เมล็ดพันธุ์พืชปุ๋ยพืชสด สารปรับปรุงดิน

สำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตร เขตที่ 7 ดำเนินการตรวจรับรองมาตรฐานการผลิตพืช GAP สำนักงานสหกรณ์จังหวัดสุราษฎร์ธานี ส่งเสริมและสนับสนุนการรวมกลุ่มผู้ผลิตและการตลาด องค์การบริหารส่วนตำบลเพิ่มพูนทรัพย์ สนับสนุนการรวบรวมผลผลิต ศูนย์ส่งเสริมเทคโนโลยีการเกษตรด้านการอารักขาพืชจังหวัดสุราษฎร์ธานี ถ่ายทอดความรู้ด้านการป้องกันและกำจัดศัตรูพืช

เงาะโรงเรียนคุณภาพดี

ต้องดูแลอย่างไร

คุณวารินทร์ ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนฯ บอกว่า เงาะโรงเรียนของสมาชิกกลุ่ม มีพื้นที่ปลูก ประมาณ 1,000 ไร่ ไร่ละ 16 ต้น มีอายุประมาณ 28 ปี (ปลูกรุ่นหลังน้ำท่วมใหญ่ บ้านนาสาร ปี 2531) ให้ผลผลิตเฉลี่ย ต้นละ 500 กิโลกรัม ขายในสวน กิโลกรัมละ 25-27 บาท (ณ วันที่ 24 กรกฎาคม 2558)

สร้างรายได้แก่สมาชิก ประมาณไร่ละ 216,000 บาท นับเป็นปีทองของเกษตรกรชาวสวนเงาะโรงเรียน ผลผลิตเงาะปีนี้ ขายทั้งในจังหวัด ต่างจังหวัดและต่างประเทศ ได้แก่ มาเลเซีย จีน พม่า ฯลฯ ซึ่งผลผลิตปีนี้ไม่เพียงพอต่อความต้องการของตลาด บางวันมีพ่อค้ามานอนรอรับซื้อล่วงหน้าหลายคืน และราคามีแนวโน้มดีขึ้นแน่นอน

ส่วนแรงงาน ใช้คนเก็บเกี่ยวจากสุรินทร์ ขณะที่เก็บเกี่ยววันนี้ (27 กรกฎาคม 2558) จำนวน 40 คน ค่าตอบแทนกิโลกรัมละ 2 บาท ทำให้แรงงานมีรายได้ วันละ 500-800 บาท สำหรับการดำเนินงานของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนไม้ผลเพิ่มพูนทรัพย์ ประธานกลุ่มบอกว่า มีคณะกรรมการกลุ่ม แบ่งหน้าที่กันทำงาน มีระเบียบ ข้อตกลงของกลุ่มชัดเจน ร่วมมือกัน ร่วมคิด ร่วมทำ และร่วมรับการถ่ายทอดเทคโนโลยีการผลิต การตลาด จากหน่วยงานภาคีเป็นระยะตลอดมา

การผลิตเงาะโรงเรียนคุณภาพดีนั้น คุณวารินทร์ ประธานกลุ่มบอกว่า การส่งเสริมการเกษตรรูปแบบแปลงใหญ่ สมาชิกกลุ่มได้รับการส่งเสริม สนับสนุนในการพัฒนาการผลิตอย่างต่อเนื่อง เริ่มตั้งแต่หลังเก็บเกี่ยว จำเป็นต้องตัดแต่งกิ่ง กิ่งที่หัก กิ่งตาย กิ่งฉีกขาด กิ่งเป็นโรค ต้องตัดทิ้ง และใส่ปุ๋ยอินทรีย์ 5 กิโลกรัม ต่อต้น ตามด้วยปุ๋ยเคมี สูตร 15-15-15 หรือ 15-0-0 อัตรา 2-4 กิโลกรัม ต่อต้น

หลังจากนั้น ประมาณ 3 เดือน เงาะจะเริ่มออกยอด เกษตรกรก็จะใส่ปุ๋ยเพื่อเร่งดอกอีกครั้ง สูตร 8-24-24 อัตรา 1.5-2.0 กิโลกรัม ต่อต้น เมื่อติดผล ใส่ปุ๋ยสูตร 15-0-0+แคลเซียม โบรอน เพื่อให้ผลโตใหญ่และยาวขึ้น จากนั้นใส่ ปุ๋ยสูตร 15-15-15 และอาหารเสริมทางใบ หรือปุ๋ยเกล็ดอีกครั้ง ซึ่งสมาชิกปฏิบัติตามคำแนะนำตลอดระยะการเจริญเติบโต

สำหรับการให้น้ำ จำเป็นต้องมีระบบน้ำให้เพียงพอ ส่วนใหญ่ใช้ระบบน้ำแบบสปริงเกลอร์ วันที่ฝนไม่ตก ให้น้ำ 30-40 นาที ต่อวัน ให้สม่ำเสมอ ป้องกันผลเงาะแตก หากเกษตรกรได้ดูแลสวนเงาะตามหลักวิชาการดังกล่าวแล้ว จะทำให้ผลผลิตเงาะมีคุณภาพดีเช่นปีนี้แน่นอน ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนไม้ผลเพิ่มพูนทรัพย์ กล่าวด้วยความภูมิใจ

เกษตร เขต 8

ประเมินความสำเร็จ

คุณบุญเลี้ยง ข่ายม่าน เกษตรจังหวัดสุราษฎร์ธานี ทำหน้าที่ผู้อำนวยการสำนักส่งเสริมและพัฒนาการเกษตร เขตที่ 8 จังหวัดสุราษฎร์ธานี กล่าวว่า การส่งเสริมการเกษตรรูปแบบแปลงใหญ่ เป็นนโยบายของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ คุณปีติพงศ์ พึ่งบุญ ณ อยุธยา ที่ให้ดำเนินการส่งเสริมการเกษตรแก่เกษตรกรในลักษณะแปลงใหญ่ เพื่อพัฒนาการผลิต ลดต้นทุนการผลิต เพิ่มมูลค่าและเชื่อมโยงเครือข่ายการตลาดให้มากขึ้น สำหรับสำนักฯ เกษตร เขต 8 ได้เลือกชนิดพืช เงาะโรงเรียน ดำเนินการที่อำเภอบ้านนาสาร จังหวัดสุราษฎร์ธานี โดยทำงานบูรณาการร่วมกันกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตเงาะ ได้นำผึ้งโพรงมาเลี้ยงในสวนเงาะ ช่วยผสมเกสร และได้น้ำผึ้งด้วย นับว่าได้ผลดีมาก และทางสำนักฯ เกษตร เขต 8 ได้จัดงานเปิดตัวโครงการส่งเสริมการเกษตรรูปแบบแปลงใหญ่ เงาะโรงเรียนบ้านนาสารขึ้น มีการแสดงผลการดำเนินงานการส่งเสริมการเกษตรแปลงใหญ่ของจังหวัดในภาคใต้ตอนบน มีการเจรจาธุรกิจซื้อขายผลไม้ จากแปลงใหญ่ ซึ่งช่วงนี้กำลังออกสู่ตลาด จะทำให้เพิ่มช่องทางการตลาดให้กับเกษตรกรมากขึ้น ในภาพรวม ผลการดำเนินงานส่งเสริมการเกษตรรูปแบบแปลงใหญ่ของภาคใต้ตอนบน เกษตรกรที่เข้าร่วมโครงการให้ความร่วมมือดี และสามารถลดต้นทุนการผลิต ผลผลิตมีคุณภาพขึ้นเห็นชัดเจน มีตลาดแน่นอน ขายได้ราคาดี เกษตรกรมีกำไรมากขึ้น ขอขอบคุณ เจ้าหน้าที่ส่งเสริมการเกษตรและหน่วยงานต่างๆ ในพื้นที่ได้ร่วมกันดำเนินการ จนเกิดการเปลี่ยนแปลงไปในทิศทางที่ดีขึ้นด้วย

นี่คือ ความสำเร็จจากการจับมือกันของทุกภาคส่วนในการพัฒนาการผลิตภาคการเกษตร ท่านที่สนใจ ขอเชิญไปเที่ยว ชิมเงาะโรงเรียนจากแหล่งผลิตดั้งเดิม ที่บ้านนาสาร ติดต่อสอบถามข้อมูลได้ที่ คุณวารินทร์ เพชรโกษาชาติ ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนไม้ผลเพิ่มพูนทรัพย์ บ้านเลขที่ 59 หมู่ที่ 4 ตำบลเพิ่มพูนทรัพย์ อำเภอบ้านนาสาร จังหวัดสุราษฎร์ธานี โทร. (087) 870-4304 หรือสำนักงานเกษตรอำเภอบ้านนาสาร จังหวัดสุราษฎร์ธานี โทร. (077) 341-110 ในเวลาราชการครับ