ศาสตร์เกษตรดินปุ๋ย : ขอบคุณแหล่งข้อมูล : หนังสือเทคโนโลยีชาวบ้าน

http://info.matichon.co.th/techno/techno.php?srctag=05048010958&srcday=2015-09-01&search=no

เกษตรอินทรีย์และวิถีสุขภาพ

องอาจ ตัณฑวณิช Ongart8117@gmail.com

มะไฟจีน ของดีเมืองน่าน

มะไฟ เป็นผลไม้ที่ไม่นิยมกินกันนัก เพราะเรารังเกียจว่ามีแต่เปลือก เนื้อข้างในก็ค่อนข้างเปรี้ยว แต่ถ้าใครได้ไปเห็นต้นมะไฟตอนที่กำลังออกลูก จะเห็นเป็นพวงระย้าย้อยลงมาแถบลำต้น ไม่ใช่อยู่ที่ปลายกิ่งเหมือนผลไม้แบบอื่น ซึ่งเป็นลักษณะที่มีไม่มากนักสำหรับไม้ผลที่มีลักษณะแบบนี้ สมัยก่อนลูกมะไฟดิบที่ยังมีสีเขียวอยู่ก็นำมาเป็นของเปรี้ยวกินเล่นสำหรับสาวๆ วัยทีนเอจได้เช่นเดียวกับมะม่วง มะปริง มะยม มะดัน โดยผ่าครึ่งกินทั้งเม็ดทั้งเปลือก

การกินผลไม้หรือพืชผักในสมัยก่อนกินกันตามฤดูเหมือนธรรมชาติประทานมาให้ การกินตามฤดูสอดรับกับสุขภาพของร่างกายคนเรา ไม่ต้องขวนขวายหากินกัน การกินของนอกฤดูเป็นของเล่นสำหรับคนรวยๆ ที่เสาะหากินกัน เพื่ออวดบารมีกัน แต่ถามว่าอร่อยจริงเหมือนในฤดูไหม ก็ถือว่าน้อยอย่าง ถ้ามะม่วงน้ำดอกไม้นอกฤดูที่เคยกินยอมรับว่ามีความอร่อยจริงแต่ก็แพง แต่ถ้าเป็นทุเรียนนอกฤดูเคยกินแล้วไม่เป็นสับปะรดจริงๆ เหมือนกินทุเรียนพลาสติกยังไงยังงั้น ราคาก็แพงสุดๆ ก่อนที่จะมานั่งเขียนเรื่อง เข้าไปแวะซื้อกล้วยหอม ปรากฏว่าฟังราคาน่าตกใจ หวีละ 140 บาท แม่ค้าบอกว่าของไม่ค่อยจะมีอีกด้วย

ส่วนก่อนหน้านี้ปลายเดือนกรกฎาคม ไปสำรวจราคาสินค้าในตลาดไท ปรากฏว่าผลไม้ขึ้นแทบทุกรายการโดยเฉพาะส้ม ฝรั่ง สับปะรด มะละกอ โดยเฉพาะมะละกอฮอลแลนด์ มีโอกาสได้เอาไปชั่ง ลูกขนาด 1.8 กิโลกรัม ราคากิโลกรัมละ 43 บาท คิดเป็นเงิน 86 บาท นี่คิดราคาขายส่งยกลังกันนะครับ ถ้าไปถึงตลาดสดธรรมดาไม่ต้องพูดกันแล้ว นี่เป็นผลพวงที่เกิดจากการที่ฝนไม่ตกต้องตามฤดูกาล

ย้อนกลับมาที่ มะไฟจีน ที่เรียกภาษาจีนว่า ฮวงพี้ อึงตั๊ว หว่องตาน อมจ่าย เป็นผลไม้ที่ปลูกได้ดีที่จังหวัดน่าน มะไฟจีนถือเป็นผลไม้ที่เป็นเอกลักษณ์ของจังหวัดน่าน เนื่องจากมะไฟจีนปลูกได้ผลดีในบริเวณริมแม่น้ำน่าน แถบอำเภอเมือง และอำเภอภูเพียง จังหวัดน่านเท่านั้น เคยมีการนำไปปลูกนอกพื้น ที่ปรากฏว่าให้ผลผลิตและคุณภาพด้อยกว่าที่ปลูกตามที่กล่าวไว้ จึงถือว่าเป็นผลไม้ที่เป็นสัญลักษณ์ของจังหวัด ถึงแม้จะมีมูลค่าทางเศรษฐกิจไม่มากนัก แต่สันนิษฐานว่ามีคนจีนนำมาปลูกหลายร้อยปีก่อน โดยไม่มีข้อมูลยืนยันว่าปลูกครั้งแรกที่ไหน แต่ปัจจุบันมะไฟจีนมีการปลูกในเชิงเศรษฐกิจที่จังหวัดน่านเพียงแห่งเดียวเท่านั้น

มะไฟจีน มีชื่อสามัญภาษาอังกฤษว่า Wampee เป็นพืชที่อยู่ในวงศ์เดียวกับส้ม ไม่ได้อยู่ในวงศ์เดียวกับมะไฟ แต่ผลมีลักษณะคล้ายมะไฟ จะเรียกเป็นมะไฟ มะไฟจีนเป็นไม้ผลยืนต้นไม่ผลัดใบ มีความสูงขนาดกลาง สูงประมาณ 10- 15 เมตร ใบเป็นใบประกอบแตกใบแบบสลับ ใบย่อยรูปโล่หรือรูปไข่ ปลายใบแหลม การออกผลจะเป็นพวงคล้ายพวงมะไฟทั่วไป แต่จะออกที่ปลายกิ่งไม่ใช่โคนอย่างมะไฟทั่วไป ผลมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง ประมาณ 1.25-2.00 เซนติเมตร ผิวผลเรียบ ผลอ่อนจะมีสีเขียว สุกจะเป็นสีเหลืองและแก่จัดจะเป็นสีน้ำตาลอ่อน ดอกจะออกปลายเดือนธันวาคมถึงเดือนกุมภาพันธ์ ส่วนผลจะสุกประมาณปลายเดือนพฤษภาคมถึงต้นเดือนมิถุนายนของทุกปี เนื้อในค่อนข้างใส ฉ่ำน้ำ มีรสหวานอมเปรี้ยว เปลือกบางติดเนื้อผลและมีกลิ่นของน้ำมันหอมระเหยที่เปลือกเหมือนกับเปลือกส้ม สามารถกินผลสดได้ทั้งเปลือก เมล็ดล่อน จำนวนเมล็ดใน 1 ผล จะมีตั้งแต่ 1-5 เมล็ด บางผลไม่มีเมล็ด ขึ้นอยู่กับความสมบูรณ์ของผล เมล็ดมีลักษณะแบนรีและแต้มสีน้ำตาลตรงปลายเมล็ด

มะไฟจีน มีสรรพคุณทางยา สามารถรักษาโรคบางชนิดได้ เช่น โรคกระเพาะ ขับลม แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ โรคหลอดลมอักเสบ ช่วยเร่งน้ำย่อยและเจริญอาหาร นอกจากนี้ ใบยังแก้รังแคและรักษาผมให้ดำสนิทได้อีกด้วย ส่วนผลดิบนอกจากกินสดได้ สามารถนำมาแปรรูปได้ เช่น ทำไวน์ น้ำมะไฟจีน แยมมะไฟจีน มะไฟจีนเชื่อมแห้ง

กลุ่มแปรรูปผลผลิตมะไฟจีนนี้ โดย คุณวัฒนา ยศอาจ ประธานกลุ่มได้เล่าให้ฟังว่า “มะไฟจีนนี้ มีคนจีนเอามาปลูกหลายชั่วอายุคนแล้ว เมื่อก่อนมีบ้านละต้นสองต้น นำมากินสดๆ กัน แต่มีคนจีนในตลาดได้นำมาทำเป็นมะไฟจีนเชื่อมแห้งกินกันในกลุ่มเล็กๆ และต่อมามีการจำหน่ายเล็กๆ น้อยๆ จึงเห็นว่ามะไฟจีนมีศักยภาพที่จะแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ได้ จึงรวมกลุ่มกัน เมื่อปี พ.ศ. 2538 เพื่อแปรรูปจำหน่าย ด้วยประชากรส่วนใหญ่มีอาชีพเกษตรกรรม เสร็จจากฤดูเก็บเกี่ยวก็จะไปทำงานเพื่อเป็นรายได้เสริม เมื่อมีการรวมหุ้นกันเพื่อแปรรูปผลิตภัณฑ์จากมะไฟจีนก็ได้รับการตอบรับจากผู้ซื้อที่ติดใจ ต่อมาก็ได้รับความช่วยเหลือจากหน่ายงานต่างๆ ของรัฐเข้ามาช่วยเหลือ กลุ่มจึงมีความเข้มแข็งมากขึ้น เมื่อเริ่มมีการจัดการบริหารอย่างเป็นระบบ สามารถพัฒนาผลิตภัณฑ์ได้หลายชนิดเพื่อรองรับความต้องการของผู้บริโภคเพิ่มมากขึ้น นอกจากจะมีการแปรรูปมะไฟจีนแล้ว ยังมีการแปรรูปผลไม้ตามฤดูกาลอีกหลายชนิด เพื่อให้สมาชิกในกลุ่มมีงานทำตลอดปี”

จากจำนวนสมาชิก 35 คน ของกลุ่มมีต้นมะไฟจีนที่สามารถนำมาแปรรูปไม่เพียงพอ จำเป็นต้องรับซื้อจากชาวบ้านด้วย ราคาที่รับซื้อผลสด กิโลกรัมละ 20 บาท ตามคุณภาพของผล ในปีนี้ทางกลุ่มได้รับซื้อผลดิบแล้ว ประมาณ 10 กว่าตัน และจะรับซื้อต่อไปเรื่อยๆ เนื่องจากปีนี้มะไฟจีนออกผลล่าช้าและมีจำนวนมากกว่าปีก่อน ซึ่งคาดว่าจะมีผลผลิตถึงเดือนสิงหาคม ผลมะไฟจีน 1 ตัน แปรรูปแล้วจะได้มะไฟจีนเชื่อมแห้ง ประมาณ 350 กิโลกรัม

การทำมะไฟจีนเชื่อมแห้งมีปัญหาที่ผลผลิตปัจจุบันทางกลุ่มได้ส่งเสริมให้สมาชิกปลูกเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยการใช้ต้นพันธุ์ที่เสียบยอด การทำต้นพันธุ์จะทำโดยการปลูกต้นมะไฟจีนเป็นต้นตอในถุง ประมาณ 3 ปี เมื่อต้นมีขนาดประมาณนิ้วก้อย ก็จะเสียบยอดด้วยต้นพันธุ์ดี เมื่อนำลงปลูกแล้วต้นที่ได้จะสามารถเริ่มมีลูกได้ เมื่ออายุประมาณ 1-2 ปี ส่วนต้นที่ปลูกจากเมล็ด จะใช้เวลา 5-10 ปี ทีเดียว ต้นที่ได้จากการเสียบยอดเจริญเติบโตได้เร็วมาก

สูตรการทำมะไฟจีนเชื่อมแห้ง

นำมะไฟจีนสด 1 กิโลกรัม น้ำตาลทราย 300 กรัม เกลือ 10 กรัม เป็นส่วนผสม วิธีทำคือจะต้องนำมะไฟจีนมาล้างทำความสะอาดเพื่อคัดคุณภาพของผลก่อน และเด็ดก้านที่มีออกให้หมด แล้วนำมะไฟจีนมาแช่ในน้ำเกลือ 2% นาน 2-3 ชั่วโมง และนำขึ้นมาผึ่งให้น้ำแห้ง จึงบีบเมล็ดออก ต่อมาก็ให้นำมะไฟจีนที่บีบเมล็ดออกนั้นมาคลุกกับน้ำตาลและเกลือตามอัตราส่วนที่บอกไว้ ทิ้งไว้สักพักแล้วให้นำมะไฟจีนใส่ถาดโดยเกลี่ยให้บางที่สุด เพื่อให้โดนแดดโดยทั่วถึงแล้วนำมาตาก การตากของกลุ่มบ้านกอก จะทำในโรงเรือนที่มิดชิด ถูกสุขอนามัย ทำให้ผู้บริโภคมั่นใจในความสะอาด ช่วงระหว่างที่ตากต้องหมั่นกลับมะไฟจีนให้โดนแดดทั่วถึงกัน และเป็นการคลุกเคล้ากับน้ำเชื่อมให้ทั่วถึงด้วย ใช้เวลาตากประมาณ 5-7 วัน แล้วแต่คุณภาพของแดด จนกระทั่งแห้งพอดี ก็นำมาเก็บในภาชนะที่ปิดสนิท โดยฝากแช่มะไฟจีนเชื่อมแห้งนี้ในห้องเย็นของส่วนราชการ เพื่อเป็นการถนอมคุณภาพของมะไฟจีนเชื่อมแห้งให้อยู่ได้นานตลอดปี และการอยู่ในอุณหภูมิที่พอเหมาะจะทำให้สีของมะไฟจีนเชื่อมแห้งสวยอยู่เสมอไม่เปลี่ยนเป็นสีคล้ำเหมือนอยู่ในอุณหภูมิห้อง เมื่อลูกค้ามีความต้องการ จึงนำมาใส่บรรจุภัณฑ์เพื่อจำหน่ายต่อไป

ปัจจุบัน กลุ่มแปรรูปผลิตภัณฑ์บ้านกอก ตำบลบ้านท่าน้าว อำเภอภูเพียง จังหวัดน่าน รหัสไปรษณีย์ 55000 เบอร์โทรศัพท์ (089) 759-4199, (083) 154-3323 มีผลิตภัณฑ์ของกลุ่มที่จำหน่ายคือ มะไฟจีนเชื่อมแห้ง มะไฟจีนเม็ดรสบ๊วย กระท้อนเชื่อมแห้ง มะเฟืองเชื่อมแห้ง มะขามป้อมเชื่อมแห้ง มะเขือเทศเชื่อมแห้ง

การตลาด

คุณวัฒนา ประธานกลุ่มเล่าให้ฟังว่า เมื่อก่อนผลิตภัณฑ์มะไฟจีนเชื่อมแห้งยังไม่เป็นที่รู้จักของตลาด จึงได้ออกบู๊ธประชาสัมพันธ์ในงานโอท็อป ของกระทรวงพาณิชย์ งานของกรมส่งเสริมการเกษตร งานของธนาคารเกษตรและสหกรณการเกษตร งานของกรมพัฒนาชุมชนบ้าง ตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2544 จนปัจจุบัน มะไฟจีนเชื่อมแห้ง เป็นที่รู้จักกันทั่ว จึงมีลูกค้าโทร.มาสั่งให้ส่งทางไปรษณีย์ทุกวัน โดยจำหน่ายในราคา กิโลกรัมละ 300 บาท ซึ่งผู้ซื้อเป็นผู้ออกค่าขนส่ง

นอกเหนือจากนั้นทางกลุ่มได้วางผลิตภัณฑ์จำหน่ายในร้านของฝากทั่วทั้งจังหวัด รวมถึงสนามบินและร้านค้าโอท็อปด้วย โดยจำหน่ายปลีก ในราคากล่องละ 35 บาท 3 กล่อง 100 บาท