หลายคนคงรู้จัก “คอนแทคเลนส์” ว่าเป็นวัสดุที่ไว้สัมผัสบริเวณดวงตา เพื่อใช้แก้ไขปัญหาเรื่องต่างๆ ทางสายตา แล้วรู้หรือไม่ว่า คอนแทคเลนส์ทำมาจากอะไร มีวิธีการใช้งานและการดูแลรักษาอย่างไร รวมไปถึงชนิดของคอนแทคเลนส์ เช่น บิ๊กอายส์ มีอันตรายหรือไม่ ไปค้นหาคำตอบกับจักษุแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้าน เพื่อจะได้นำไปปฏิบัติกับตนเอง ตลอดจนสามารถแนะนำญาติหรือคนคุ้นเคยได้อย่างถูกวิธี

คอนแทคเลนส์ คือ แผ่นพลาสติกรูปวงกลมที่มีลักษณะบาง มีความโค้งจำเพาะ และทำจากวัสดุพลาสติกชนิดพิเศษ ซึ่งถูกออกแบบมาให้ใช้วางบนกระจกตาหรือตาดำ โดยทั่วไปวัตถุประสงค์หลักของการใช้คอนแทคเลนส์ คือ ใส่เพื่อแก้ไขสายตาที่ผิดปกติ เช่น สายตาสั้น สายตายาว หรือสายตาเอียง เช่นเดียวกับการใช้แว่นตา นอกจากนี้คอนแทคเลนส์ยังมีประโยชน์ในการรักษาโรคเกี่ยวกับกระจกตา หรือโรคของผิวหน้าดวงตาบางชนิดได้

ปัจจุบันคอนแทคเลนส์ที่ใช้เพื่อแก้ไขสายตา แบ่งเป็นประเภทใหญ่ๆ ตามวัสดุที่ใช้ในการทำ ได้ดังนี้

1. คอนแทคเลนส์แบบกึ่งนิ่มกึ่งแข็ง หรือที่รู้จักกันในชื่อ RGP ซึ่งย่อมาจาก Rigid Gas Permeable Lens คอนแทคเลนส์ชนิดนี้จะค่อนข้างแข็ง ทำจากวัสดุพลาสติกชนิดพิเศษที่สามารถให้ออกซิเจนในอากาศซึมผ่านตัวเลนส์ไปสู่กระจกตาได้ในปริมาณสูง

2. คอนแทคเลนส์แบบนิ่ม หรือที่เรียกกันว่า Soft Lens เป็นคอนแทคเลนส์ที่ทำจากวัสดุพลาสติกจำเพาะอีกประเภทหนึ่ง ซึ่งมีคุณสมบัติในการอุ้มน้ำสูงกว่าชนิด RGP ทำให้ตัวเลนส์มีความนิ่มและยืดหยุ่นกว่า ใส่สบายกว่า และยังคงมีการซึมผ่านของออกซิเจนในอากาศผ่านตัวเลนส์ไปยังกระจกตาได้ในปริมาณที่เพียงพอ

คอนแทคเลนส์แบบนิ่มสามารถแบ่งย่อยตามคุณสมบัติในการแก้ไขสายตาได้เป็น 3 ชนิด ได้แก่

1. ชนิดที่ใช้ในการแก้ไขสายตาสั้นหรือยาว ที่เป็นตั้งแต่เด็ก
2. ชนิดที่ใช้แก้ไขสายตาเอียง
3. ชนิดที่ใช้เพื่อแก้ไขสายตายาวที่เป็นตามวัย นอกจากนี้ยังแบ่งตามรูปแบบการใช้งานได้เป็น 5 กลุ่ม คือ

1. คอนแทคเลนส์รายวันคือ ใส่ถอดและเปลี่ยนคอนแทคเลนส์อันใหม่ทุกวัน
2. คอนแทคเลนส์รายสัปดาห์คือ ใส่และถอดออกทุกวัน และเปลี่ยนคอนแทคเลนส์อันใหม่ 
ทุกๆ 1-2 สัปดาห์
3. คอนแทคเลนส์รายเดือนคือ ใส่และถอดทุกวัน และเปลี่ยนคอนแทคเลนส์อันใหม่ทุก 1 
เดือน
4. คอนแทคเลนส์รายปีคือ ใส่และถอดทุกวัน และเปลี่ยนคอนแทคเลนส์อันใหม่ทุกปี ซึ่งในปัจจุบันไม่ค่อยนิยมใช้ เนื่องจากการดูแลทำความสะอาดค่อนข้างยุ่งยาก และต้องเข้มงวดกว่า 3 แบบข้างต้น
5. คอนแทคเลนส์ชนิดใส่ต่อเนื่องคือ ใส่ต่อเนื่องโดยไม่ต้องถอดออกเป็นเวลา 2–4 สัปดาห์ จากนั้นถอดทิ้งแล้วเปลี่ยนอันใหม่ ซึ่งโดยปกติไม่แนะนำการใช้คอนแทคเลนส์รูปแบบนี้ เนื่องจากพบอัตราการติดเชื้อที่กระจกตาได้สูงกว่าการใช้แบบถอดออกทุกวัน

ปัจจัยสำคัญที่ควรพิจารณาก่อนการเลือกใช้คอนแทคเลนส์ คือ ความจำเป็นในการใช้คอนแทคเลนส์ เช่น มีสายตาผิดปกติ ไม่ต้องการใส่แว่นตา หรือมีปัญหาในการใช้แว่นตา เป็นต้น โดยที่ต้องไม่มีโรคตาหรือสภาวะผิดปกติทางร่างกายที่เป็นข้อห้ามในการใช้คอนแทคเลนส์ นอกจากนี้สิ่งสำคัญที่สุดที่จะทำให้การใช้คอนแทคเลนส์เกิดประโยชน์และมีความปลอดภัยคือ การเข้าใจและปฏิบัติตนให้ถูกต้องเหมาะสม ไม่ว่าจะเป็นในการใส่ การถอด และการเปลี่ยนคอนแทคเลนส์ รวมไปถึงการดูแลรักษา ส่วนการเลือกใช้คอนแทคเลนส์ประเภทใดนั้นขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น ระดับและชนิดของค่าสายตาที่ผิดปกติ สุขภาพดวงตา สิ่งแวดล้อม และสุขนิสัยของผู้ใช้คอนแทคเลนส์ เป็นต้น

ผู้ที่ควรหลีกเลี่ยงการใช้คอนแทคเลนส์ ได้แก่ ผู้ที่มีการติดเชื้อที่ดวงตาบ่อยๆ ผู้ที่มีประวัติภูมิแพ้ที่ดวงตา ผู้ที่มีโรคตาแห้ง ผู้ที่ทำงานในสภาวะแวดล้อมที่มีฝุ่นควันในปริมาณมาก และผู้ที่ไม่สามารถดูแลรักษาคอนแทคเลนส์ได้อย่างถูกวิธี

ศุกร์สุขภาพครั้งต่อไป ท่านจะได้รู้จักวิธีการดูแลรักษาคอนแทคเลนส์อย่างง่ายและปลอดภัย เพื่อประโยชน์ต่อตัวท่านและคนรอบข้าง

แพทย์หญิงเกวลิน เลขานนท์
คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี