จากกรณี ดร.วันชัย ดนัยตโมนุท อายุ อาจารย์ประจำวิทยาลัยการฝึกหัดครู สาขาการบริหารการศึกษา หลักสูตรปริญญาโท มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร ผู้ต้องหาก่อเหตุยิง ผศ.ดร.พิชัย ไชยสงคราม ประธานสาขาวิชาบริหารการศึกษาบัณฑิตวิทยาลัย และ ดร.ณัฐพล ชุมวรฐายี ผู้อำนวยการสำนักส่งเสริมวิชาการและงานทะเบียน มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร เสียชีวิตอยู่ภายในห้องเรียน มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร เมื่อวันที่ 18 พฤษภาคมผ่านมา

เมื่อเวลา 05.30 น.วันที่ 21 พ.ค.2559 ที่ท่าอากาศยานสนามบินสุวรรณภูมิ ผู้สื่อข่าวรายงาน ช่วงหนึ่งของการให้สัมภาษณ์หลังกลับจากการเยือนสหพันธรัฐรัสเซีย พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรีและหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ได้ย้อนถามสื่อมวลชนถึงเหตุการณ์ที่สื่อมวลชนถ่ายทอดสดการฆ่าตัวตายของดร.วันชัยว่า สื่อมวลชนมีปัญหาเรื่องอะไรไหม ไม่มีอะไรที่ทำไม่ดีเลยเหรอ มีบ้างไหม อย่าไปละเมิดสิทธิมนุษยชนคนอื่นเขา ตำรวจก็ทำหน้าที่ของเขา และรูปที่รุนแรง

“จะถ่ายทอดอะไรกันหนักหนา มันน่าประทับใจอะไรหรืออย่างไร ก็ขอกันมาตั้งหลายทีแล้ว รูปบางรูป เรื่องบางเรื่องประโคมกัน อีกหน่อยคนก็ชินกับความรุนแรง ก็ให้ตำรวจเขาทำงานไป ทุกขั้นตอนถ่ายหมด จ้องกันหมด วิพากษ์วิจารณ์กันไปเรื่อยเปื่อย แล้วไม่นึกถึงครอบครัวเขาเหรอ ถ่ายตั้งแต่ต้นยันจบแข่งกัน คนสนใจกันดี ไอ้ที่ดี ๆ ไม่สนใจกัน ทีตนไม่สนใจ สนใจแต่ฆ่าตัวตาย แขวนคออะไรแบบนี้แล้วก็เอาขึ้นหน้าหนึ่ง ในเมื่อท่านให้ตนทำนี่ทำนู้น ตนก็อยากให้ท่านทำเหมือนกัน แต่ท่านจะทำหรือไม่ทำก็ไม่รู้ เพราะตนไม่ได้มีอำนาจกับท่านยังไม่ได้ใช้อำนาจ” นายกรัฐมนตรี กล่าว

จิตแพทย์ระบุปัญหาฆ่าตัวตายพุ่งสูง

นพ.บุรินทร์ สุรอรุณสัมฤทธิ์ ผอ.สำนักบริหารระบบบริการสุขภาพจิต กรมสุขภาพจิต มองว่า ดร.วันชัย มีความกดดันจากความเครียดที่สะสมมานานจนกระทั่งตัดสินใจก่อเหตุสะเทือนขวัญกับอาจารย์ 2 ท่าน รวมถึงใช้ปืนยิงตัวเองจนเสียชีวิต ซึ่งปัจจัยต่างๆที่เกิดขึ้นเกิดจากสภาพแวดล้อมของดร.วันชัยที่ไปพบเจอมาก่อนหน้านี้ โดยส่วนตัวเชื่อว่าก่อนเกิดเหตุดังกล่าว น่าจะมีสัญญาณเตือนบางอย่าง เช่น “ไม่อยากอยู่แล้ว” “สิ้นหวัง” “การวางแผนฆ่าตัวตาย” หรือคำพูดอื่นๆที่คนรอบข้างได้ยินแต่อาจไม่ได้สนใจ แต่สิ่งนั้นคือบ่อเกิดของปัญหา แต่จะบอกว่าดร.วันชัยมีปัญหาทางจิตหรือไม่ๆ สามารถตอบได้ เนื่องจากต้องพูดคุยกับญาติหรือคนใกล้ชิดกับดร.วันชัยจึงจะตอบได้ แต่หลังจากนี้ทางทีมกรมสุขภาพจิตจะส่งชุดไปพูดคุยกับทางญาติของดร.วันชัย เพราะอาจสุ่มเสี่ยงต่อการเกิดพฤติกรรมเลียนแบบได้ เพราะการเกิดพฤติกรรมเลียนแบบจะเกิดขึ้นได้อยู่ 2 อย่างคือ เกิดจากกรรมพันธุ์และความเครียดที่สะสมมานานไม่สามารถหาทางออกได้

นอกจากนี้ ผอ.สำนักบริหารระบบบริการสุขภาพจิต กรมสุขภาพจิต ยังระบุถึง หลักเกณฑ์การเจรจาให้กับผู้ที่คิดสั้นว่า การเจรจาจะต้องมีนักจิตวิทยาเข้าร่วมในการเจรจา เพราะนักจิตวิทยาจะมีเทคนิคในการพูดคุยให้ผู้ที่คิดสั้นเปลี่ยนการตัดสินใจ ซึ่งชุดเจรจาต่อรองต้องเป็นผู้ที่เคยเข้าฝึกอบรม เพราะมีความรู้ความสามารถในการเผชิญภาวะวิกฤต และรับฟังความความคิดเห็นของผู้ที่คิดจะก่อเหตุ หรือถ้าไม่สำเร็จจะต้องมีขั้นตอนของการเจรจาโดยเชิญญาติของผู้ก่อเหตุให้ร่วมเข้าเจรจา รวมถึงสภาวะแวดล้อมที่เผชิญเหตุต้องมีความเป็นส่วนตัว ไม่ให้ผู้ที่ไม่เกี่ยวข้องเข้าไปใกล้ หรือที่เรียกว่า “ไทยมุง” เพราะจะสร้างความเครียดรุนแรงให้กับผู้ที่จะก่อเหตุได้ และที่สำคัญคือสื่อมวลชนจะต้องไม่นำเสนอภาพที่หวาดเสียวหรือส่อไปในทิศทางความรุนแรงให้กับผู้ที่ดู รวมไปถึงการถ่ายทอดสด เพราะจะเกิดพฤติกรรมเลียนแบบได้ทั้งในเด็กและผู้ใหญ่ที่มีวุฒิภาวะและความเปราะบางทางจิตใจที่แตกต่างกัน โดยผลสำรวจของกรมสุขภาพจิตพบว่า วัยที่เสี่ยงฆ่าตัวตายคือวัยทำงาน เพราะมีภาวะความเครียดสูงกว่าวัยอื่น แต่ขณะเดียวกันวัยรุ่นเป็นวัยที่ขาดวุฒิภาวะหรือจัดการทักษาได้น้อย ซึ่งเสี่ยงต่อการเกิดพฤติกรรมเลียนแบบได้ง่าย โดยในปี 2557-2558 พบผู้ที่ฆ่าตัวตายเฉลี่ย 6.08 ต่อแสนคน คือ ใน 1 แสนคนมีผู้ที่ฆ่าตัวตาย 6 คน และแนวโน้มในปี 2559 มีผู้ที่คิดจะฆ่าตัวตายสูงกว่าปีที่ผ่านมา จากการที่มีผู้เข้าขอคำปรึกษากับกรมสุขภาพจิต

นพ.บุรินทร์ เปิดเผยอีกว่า สมาคมจิตแพทย์แห่งประเทศไทยได้ออกข้อเสนอแนะบันได 8 ขั้น ป้องกันฆ่าตัวตายในผู้มีความเสี่ยงสำหรับประชาชน คือ ให้มองปัญหาการฆ่าตัวตายว่าเป็นเรื่องต้องจัดการอย่างจริงจัง บอกคนใกล้ชิดเสมอ “มีอะไรขอให้บอก” ฟังอย่างตั้งใจและเสนอความช่วยเหลือ เก็บสิ่งที่อาจใช้เป็นอาวุธ อย่าให้คนที่มีความเสี่ยงอยู่ลำพัง พยายามชี้ทางเลือกด้านบวกที่มีอยู่หลากหลาย อย่าสัญญาว่าจะเก็บเป็นความลับ และขอความช่วยเหลือจากบุคคลากรที่เชี่ยวชาญ หรือหากมีปัญหาต้องการผู้รับฟังหรือคำปรึกษาปัญหาสุขภาพจิต ให้โทรศัพท์มาที่สายด่วนสุขภาพจิต 1323 และสายความรู้สุขภาพจิต 1667

ขณะที่พล.ต.อ.วรพงษ์ ชิวปรีชา อดีตรองผบ.ตร.ฝ่ายปราบปราม หนึ่งในอดีตชุดเจรจาต่อรอง กล่าวถึงเหตุการณ์ดร.วันชัย ตัดสินใจฆ่าตัวตายว่า จากประสบการณ์ที่เคยเข้าเจรจาในหลายเหตุการณ์ที่ผ่านมา ทั้งเหตุการณ์การจี้ตัวประกัน หรือ การชุมนุมกลุ่มต่างๆทางการเมือง ชุดเจรจาจะต้องมีความรู้ความสามารถและฝึกฝนการพูดคุยให้อีกฝั่งที่เราเจรจาเกิดความคล้อยตาม และต้องใช้เจ้าหน้าที่จิตวิทยาเข้าร่วมเจรจาด้วย ซึ่งนักจิตวิทยาจะต้องช่วยหาข้อมูลเบื้องหลังของผู้ก่อเหตุ เพื่อจะได้เจรจาไปในทิศทางที่ถูกต้อง รวมไปถึงพ่อ แม่ พี่ น้อง หรือคนในครอบครัวที่เขารักมาช่วยในการเจรจาถึงจะเป็นผลสำเร็จ แต่กรณีเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นกับดร.วันชัย ตนไม่เคยพบเจอ แต่ตำรวจที่ทำหน้าที่ในการเจรจาในวันนั้นก็ทำดีที่สุดแล้ว ครบถ้วนตามขั้นตอน ส่วนกรณีการเข้าชาร์ตตัวดร.วันชัย ที่ตำรวจรุ่นน้องไม่ทำตนก็เข้าใจได้ว่าพื้นที่ตรงจุดนั้นไม่อำนวย เพราะถ้าเสี่ยงเข้าชาร์ตบุคคลอื่นอาจได้รับอันตรายไปด้วย

เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นกับกรณีของดร.วันชัย คล้ายกับกรณีเมื่อวันที่ 3 กุมภาพันธ์ 2556 ได้เกิดเหตุการณ์ฆาตกรรมหมู่ ที่เมือง Orange County แอลเอ และเมือง Riverside โดยเหยื่อ คือ เจ้าหน้าที่ตำรวจ และ ครอบครัวของเจ้าหน้าที่ตำรวจ โดยผู้ต้องหาในคดีฆาตกรรมหมู่ ครั้งนี้คือนายคริสโตเฟอร์ ดอร์เนอร์ (Christopher Dorner) อายุ 33 ปี เจ้าหน้าที่ตำรวจ ผู้ซึ่งถูกให้ออกจากราชการอย่างไม่สมัครใจ ได้ฆ่าเหยื่อ 4 คนและบาดเจ็บสาหัสอีก 3 ราย โดยก่อนเกิดเหตุนายดอร์เนอร์ ได้เขียนถ้อยแถลงการณ์ กล่าวถึงการล้างแค้นอย่างไม่ทำตามรูปแบบของกฎหมายต่อ สำนักงานตำรวจเมืองแอลเอ, ครอบครัว และเพื่อนๆ ของตำรวจแอลเอพีดี ถ้าสำนักงานตำรวจเมืองแอลเอไม่ออกมายอมรับว่าการที่นายดอร์เนอร์ถูกไล่ออก เพียงเพราะเขารายงานต่อสาธารณะเรื่องที่เจ้าหน้าที่รายหนึ่งใช้กำลังเกินกว่าเหตุ ทั้งนี้นายโจ นาวาโล่ (Joe Navarro) อดีตนักวิเคราะห์พฤติกรรม (Behavioral Analyst) ชื่อดังของ FBI ได้วิเคราะห์พฤติกรรมของผู้ต้องหานายดอร์เนอร์ ว่า นายดอร์เนอร์ มีลักษณะที่เรียกว่า Wound Collector คือ “การที่เก็บสะสมอย่างมีระบบในขณะที่มีสติถึง การถูกเอาเปรียบ ความไม่ยุติธรรมในสังคม ความรุนแรง ความเสียใจ การละเมิดสิทธิ์ เพื่อพิสูจน์ให้เห็นความรุนแรงที่เขาจะทำเป็นสิ่งที่ถูกต้อง เช่น การฆาตกรรม การแก้แค้น เป็นต้น นอกจากนั้นยังมีอาการของความหวาดระแวง

เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นกับนายดอนเนอร์และดร.วันชัย คล้ายกันตรงที่ถูกกดดันและเกิดความเครียดสะสมมานาน จนตัดสินใจใช้ปืนยิงอาจารย์ในมหาวิทยาลัยเดียวกันถึง 2 ราย ก่อนจะยิงตัวเองจนเสียชีวิต