ศาสตร์เกษตรดินปุ๋ย : ขอบคุณแหล่งข้อมูล : หนังสือเทคโนโลยีชาวบ้าน

http://info.matichon.co.th/techno/techno.php?srctag=05121010259&srcday=2016-02-01&search=no

บัญชีชาวบ้าน

วิโรจน์ เฉลิมรัตนา virojch@yahoo.com

เปลี่ยนเงินหวยเป็นเงินออม

เคยมีความคิดว่าจะทำอย่างไรให้คนเลิกเล่นหวย แล้วนำเงินที่เสียไปกับการซื้อหวยมาเก็บออมแทน คิดอยากทำโมเดลเปรียบเทียบว่า หากนำเงินซื้อหวยไปเก็บออมหรือนำไปลงทุนแล้วได้ผลตอบแทน ผลลัพธ์ที่ได้จะแตกต่างกันอย่างไร ทั้งนี้ เพื่อชี้ให้ผู้คนเห็นว่า การเลิกเล่นหวยมีผลดีกับการบริหารเงินส่วนบุคคลอย่างไร

แต่มาพบงานวิจัยชิ้นหนึ่ง เขาเสนอให้เปลี่ยนเงินหวยเป็นเงินออม วิธีการที่เสนอคือ ให้รัฐจัดตั้ง “โครงการเปลี่ยนเงินหวยเป็นเงินออม” โดยนำเงินซื้อหวยบางส่วนไปลงทุนในตราสารการเงินที่อยู่ในรูปกองทุนรวม และคืนผลตอบแทนพร้อมเงินต้นให้แก่ผู้เข้าร่วมโครงการในวัยเกษียณอายุ แทนที่จะปล่อยให้เงินออมของประชาชนที่มีฐานะยากจนต้องสูญเปล่าไปกับการซื้อหวย โดยผลการศึกษายืนยันว่า กลุ่มเป้าหมายมีจำนวนมากพอที่จะนำเงินหวยมาก่อตั้งกองทุนเพื่อเก็บไว้เป็นเงินออมระยะยาวได้จริง

ผมว่าเป็นวิธีการที่ชาญฉลาดอย่างยิ่ง การเปลี่ยนพฤติกรรมการซื้อหวยของประชาชนเป็นเรื่องซึ่งไม่น่าจะเป็นไปได้ในทางปฏิบัติ หากมุ่งแก้ที่จุดนั้นคงไม่ประสบผลสำเร็จ หากแต่ทำอย่างไรให้ลดผลกระทบและความสูญเสียจากเงินที่ต้องเสียไปเพื่อเสี่ยงโชคนั้นให้กลับคืนมาให้กับประชาชน เป็นลักษณะการเบี่ยงพฤติกรรมโดยมีเครื่องมือควบคุมและปกป้องประชาชนแทน คงคล้ายๆ กับวิธีการของธนาคารออมสินที่ออกสลากออมสินในรูปเงินฝาก ที่ได้ผลตอบแทนคล้ายๆ ดอกเบี้ย ในขณะเดียวกันก็ยังมีโอกาสได้ลุ้นเงินรางวัลจากการออกเลขสลากที่หากตรงกับเลขหมวดของผู้ฝากเงินแล้ว ก็จะได้รางวัลที่หนึ่ง สอง สาม ลดหลั่นกันไป เหมือนสลากกินแบ่งรัฐบาล

การศึกษากลุ่มตัวอย่าง เขาเลือกศึกษาประชากรที่มีการศึกษาต่ำกว่าระดับปริญญาตรี, อายุตั้งแต่ 15 ปีขึ้นไป, ประกอบอาชีพอิสระ, สถานที่ทำงานอาจเป็นหน่วยงานราชการ รัฐวิสาหกิจ หรือ ธุรกิจเอกชน เน้นเฉพาะผู้ที่พักอาศัยนอกเขตกรุงเทพมหานคร

โดยเก็บข้อมูลเรื่องรายได้ พฤติกรรมการออม การลงทุนในตราสารทางการเงิน และการซื้อสลากกินแบ่ง/หวย, การวางแผนการออมเพื่อใช้จ่ายในวัยชรา ลักษณะของตราสารทางการเงินที่จะสามารถใช้ทดแทนการซื้อหวย และความพร้อมในการยอมรับตราสารทางการเงินอื่นที่ไม่ใช่สลากกินแบ่ง/หวย กลุ่มคนที่เล่นหวยกลุ่มใหญ่ที่สุดนั้นเป็นชาวบ้านที่มีรายได้น้อยจนถึงปานกลาง มีผลการศึกษาที่ระบุว่า ผู้เล่นหวยบนดินเป็นผู้มีรายได้ตั้งแต่ 10,000 บาท ลงไป

นักเศรษฐศาสตร์ส่วนใหญ่มีความเชื่อว่า ล็อตเตอรี่เป็นเรื่องของการเสี่ยงโชคที่ถือเป็นการพนัน และมักใช้ทฤษฎีเกมในการอธิบายและพยากรณ์ความชอบเสี่ยงโชค (เราอาจจะเคยได้ยินทฤษฎีเกมจากเรื่องของ “จอห์น แนช” ผู้ซึ่งถูกนำชีวประวัติไปสร้างภาพยนตร์ A Beautiful Mind และได้รับรางวัลโนเบล สาขาเศรษฐศาสตร์จากการศึกษาและพัฒนาเรื่องทฤษฎีเกมดังกล่าว)

ตามทฤษฎีแล้ว ล็อตเตอรี่ถือเป็นตราสารที่ใช้ระดมเงินชนิดหนึ่ง และใช้ระดมเงินได้ดีกว่าการจัดเก็บภาษี แต่มีข้อเสียในด้านความยุติธรรมต่อสังคม เป็นรูปแบบการเก็บภาษีทางอ้อม ทำให้ผู้ซื้อที่มีรายได้ต่างกันต้องจ่ายเงินเสียภาษีเท่ากัน

ตัวอย่าง การเปลี่ยนเงินหวยเป็นเงินออมในต่างประเทศ

ในประเทศอังกฤษ มีการออกพรีเมี่ยมบอนด์ (Premium Bonds) โดยมีกติกาว่า รัฐบาลจ่ายดอกเบี้ยบนพันธบัตร 1.5% เข้ากองทุนรางวัลแทนการจ่ายให้ผู้ถือพันธบัตร ในแต่ละเดือนมีการแจกรางวัลซึ่งไม่ต้องเสียภาษี ใช้วิธีจับหมายเลขพันธบัตรด้วยระบบคอมพิวเตอร์ที่เรียกว่า Electronic Random Number Indicator Equipment มีรางวัลตั้งแต่ 25 ปอนด์ ถึง 1 ล้านปอนด์ รัฐบาลจะซื้อคืนพันธบัตรตามราคาหน้าตั๋วทุกเวลาที่ผู้ถือพันธบัตรต้องการ พันธบัตรมีมูลค่าใบละ 1 ปอนด์ ขายเป็นจำนวนทวีคูณของ 10 ต้องซื้ออย่างต่ำ 100 ปอนด์ ซื้อได้สูงสุด 30,000 ปอนด์ ในปัจจุบัน คาดว่ามีคนอังกฤษถือพันธบัตรประเภทนี้อยู่ 1 ใน 3 ของประชากรอังกฤษ

ตราสารทางการเงินที่เชื่อมโยงกับเงินรางวัลของสหรัฐอเมริกา เรียกว่า “Save to win” ก็เป็นอีกตัวอย่างที่พิสูจน์ว่า การเชื่อมโยงการออมกับการเล่นล็อตเตอรี่สามารถไปด้วยกันได้ มีลักษณะคือ ทุกๆ เงินฝาก 25 เหรียญ จะได้รับสลากล็อตเตอรี่ 1 ใบ แต่จำกัดให้ผู้ฝากถือสูงสุดได้ไม่เกิน 10 ใบ ต่อเดือน และจำกัดผู้มีภูมิลำเนาในรัฐมิชิแกน เงินฝากมีดอกเบี้ยให้แต่จะต่ำกว่าอัตราปกติเล็กน้อย โดยมี National Credit Union Administration ค้ำประกันเงินฝากให้ รางวัลใหญ่มีมูลค่า 100,000 เหรียญ แต่ละเดือนมีการจับรางวัลมูลค่าตั้งแต่ 15-400 เหรียญ ทุกเดือนมีนาคม มิถุนายน กันยายน และธันวาคม จะมีเพิ่มอีก 2 รางวัล รางวัลละ 400 เหรียญ และ 15 เหรียญ

ทำไม คนไม่สนใจซื้อสลากออมทรัพย์

สลากออมทรัพย์ที่ออกโดยธนาคารออมสิน และ ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร (ธ.ก.ส.) นั้น มีลักษณะเชื่อมโยงระหว่างการเสี่ยงโชคและส่งเสริมการออม ซึ่งตรงกับแนวทางการเปลี่ยนเงินหวยเป็นเงินออม แต่ผลการสำรวจพบว่า สลากออมทรัพย์ไม่เป็นที่แพร่หลายในกลุ่มผู้มีการศึกษาต่ำกว่าปริญญาตรี เพราะส่วนใหญ่ยังซื้อหวยใต้ดินและสลากกินแบ่งรัฐบาล

เหตุผลที่สลากออมทรัพย์ไม่เป็นที่นิยมนั้น กลุ่มตัวอย่างให้เหตุผลว่า มีโอกาสถูกรางวัลยาก ซื้อแล้วเงินจม ใช้เวลาหลายปีกว่าจะได้คืน และไม่มีเงินก้อนไปซื้อ บางคนเห็นว่าการซื้อสลากออมทรัพย์แล้วรวยนั้นมีโอกาสน้อยกว่าการซื้อหวย ทั้งที่ปัจจุบัน สลากออมทรัพย์ได้จัดตั้งเงินรางวัลที่ 1 มากถึง 4 รางวัล รางวัลละ 5 ล้านบาท สลากออมทรัพย์ยังมีลักษณะที่เข้าถึงยาก และประชาชนไม่เข้าใจรูปแบบเงินฝากประเภทนี้

ทางเลือกของประเทศไทย ในการเปลี่ยนเงินหวยเป็นเงินออม

ในรายงานเสนอว่า ลักษณะของตราสารที่จะนำมาใช้ในการเปลี่ยนเงินหวยให้เป็นเงินออม ควรจะมีส่วนผสมระหว่างหวยใต้ดินกับสลากออมทรัพย์ และควรมีชื่อที่ทำให้กลุ่มเป้าหมายสนใจ เช่น “ล็อตเตอรี่คืนเงินต้น” หรือ “สลากเพื่อวัยเกษียณ” มีลักษณะเสี่ยงโชค ราคาขั้นต่ำ 10 บาท สามารถซื้อเมื่อไหร่ก็ได้โดยสมัครใจ ความถี่ในการออกรางวัลคล้ายสลากกินแบ่งรัฐบาล ผู้ซื้อสามารถเลือกเลขหวยเองได้ มีช่องทางจำหน่ายที่หาซื้อได้ง่าย อาจมีตู้จำหน่ายไว้หน้าสาขาธนาคารใกล้กับตู้ ATM อาจมีลักษณะนำบัตรเครดิตเกษตรกรมาเชื่อมโยงได้ หรือทำเป็นแอพลิเคชั่นในลักษณะ “ออมออนไลน์” ผลตอบแทนควรใกล้เคียงกับสลากกินแบ่งรัฐบาล รางวัลอาจจะไม่ต้องสูงมากแต่มีโอกาสถูกสูงกว่าสลากกินแบ่งรัฐบาล เป็นต้น

ในรายงานระบุว่า ไม่มีความตั้งใจจะให้รัฐยกเลิกการออกสลากกินแบ่งรัฐบาลเพราะการออกล็อตเตอรี่ เป็นวิธีการระดมทุนที่มีประสิทธิภาพวิธีหนึ่ง แต่การออกล็อตเตอรี่ไม่เหมาะกับสังคมที่มีคนจนจำนวนมากเช่นประเทศไทย

การเปลี่ยนเงินหวยเป็นเงินออมนี้ ให้ประโยชน์จากการที่ประเทศจะมีเงินออมเพิ่มขึ้น และยังรองรับการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากรที่จะมีผู้สูงอายุเพิ่มขึ้น ทำให้มีเงินออมเพื่อการเกษียณอายุ นอกเหนือจากการที่รัฐช่วยไม่ให้คนที่นิยมซื้อหวยสูญเงินต้นไปทั้งก้อนเหมือนในปัจจุบัน

หมายเหตุ : ข้อมูลจาก โครงการศึกษาความเป็นไปได้ของการเปลี่ยนเงินหวยเป็นเงินออมของประชาชนในต่างจังหวัด จัดทำโดย รศ.ดร. พรเพ็ญ วรสิทธา คณะพัฒนาการเศรษฐกิจ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์