เรื่องของความรู้นั้น เราไม่จำเป็นต้องอ่านหนังสือบนโลกเองนี้ทั้งหมด แต่เราสามารถเรียนรู้ได้จากการแบ่งปันความรู้ ถ่ายทอด และส่งต่อถึงกันรุ่นแล้วรุ่นเล่าได้ เช่นเดียวกับที่ ศูนย์การเรียนรู้ชีววิถี ของ การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) อำเภอแม่เมาะ จังหวัดลำปาง ที่ถ่ายทอดความรู้เรื่องชีววิถีเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืนให้คนในชุมชน และชาวบ้านต่างถิ่นที่เข้ามาเรียนรู้ โดยเฉลี่ยถึง 6000 คนต่อปี บนพื้นที่กว่า 25 ไร่ ที่มีทั้งแปลงทดลองผลผลิตทางการเกษตรต่างๆ ตั้งแต่การปลูกขยายพันธุ์ รวมถึงแปรรูปเพื่อให้ชาวบ้านนำไปต่อยอดพัฒนาอาชีพและชุมชนในถิ่นบ้านเกิด

คุณบุญเทียน หงษ์ทอง หนึ่งในผู้ดูแลศูนย์การเรียนรู้ชีววิถี กฟผ. เล่าว่า ด้วยความที่ยังไม่มีศูนย์ที่สอนเป็นหลักแหล่งในตอนนั้น เราเข้าไปแนะนำชาวบ้านทำเกษตร โดยตระเวนเข้าไปถามถึงปัญหา และความต้องการของคนในหมู่บ้าน พร้อมกับแนะนำวิธีการให้ เพราะชาวบ้านที่เราสอนในหมู่บ้านหนึ่งมีข้อสงสัย ก็ต้องรอเรากลับจากมาอีกหมู่บ้านหนึ่งเสียก่อนผู้บริหารการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย จึงให้จัดตั้งศูนย์กลางสำหรับเรียนรู้ชีววิถีที่นี่ เพื่อให้ชาวบ้านเข้ามาศึกษา หรือถ้ามีอะไรสงสัยก็สามารถกลับมาดูที่แปลงสาธิตได้ทุกเวลา ไม่ต้องเสียค่ารถไปดูงานที่ต่างจังหวัดไกลๆ ชาวบ้านที่นี่เองก็รู้สึกดีที่มีส่วนร่วมกับเขาตลอด เพราะไม่ว่าจะเป็นเรื่องอะไรก็แล้วแต่ที่เกี่ยวข้องกับผลผลิตของเขาเราเองก็จะรู้หมด เพราะอยู่รอบดินฟ้าอากาศเดียวกัน และยังเป็นที่ที่สร้างคนในชุมชนให้เป็นผู้นำ เอาเรื่องชีววิถีไปสอนต่อได้อีกด้วย

ศูนย์การเรียนรู้ชีววิถี กฟผ. แม่เมาะ จังหวัดลำปาง ถือว่าเป็นศูนย์การเรียนรู้ขนาดใหญ่ มีแปลงสาธิตปลูกพันธุ์ไม้หลายหลากพันธุ์ รวมไปถึงพันธุ์ไม้หายาก มีแปลงสาธิตปลูกมะนาวนอกฤดู ปลูกผักตามฤดูกาล มีนาข้าว เพาะเห็ด เลี้ยงเป็ดไก่วัวไปจนถึงหมูหลุม มีสอนเรื่องพลังงานทดแทน ทำน้ำส้มควันไม้ที่ใช้บำรุงดิน และกำจัดศัตรูพืช เพื่อเน้นการทำเกษตรโดยไม่ใช้สารเคมีและยาฆ่าแมลง สอนการใช้วัสดุจากธรรมชาติมาทำปุ๋ยหมัก โดยใช้จุลินทรีย์ที่มีประสิทธิภาพ รวมถึงการสนับสนุนในเรื่องหัวเชื้อจนเกิดเป็นโครงการธนาคารจุลินทรีย์ ซึ่งมีหลายหมู่บ้านนำไปเรียนรู้แล้วต่อยอดอย่างเห็นได้ชัด อาทิ บ้านหัวฝาย และบ้านใหม่นาแขม ซึ่งเป็นชุมชนต้นแบบด้วย

คุณชญากร วงอะถะ รองนายกเทศมนตรีตำบลแม่เมาะ เล่าว่า วันหนึ่งได้พาผู้สูงอายุตำบลแม่เมาะ ซึ่งมีปราชญ์ชาวบ้านร่วมอยู่ด้วย เข้าดูงานที่โครงการชีววิถี ที่นี่ได้ประโยชน์กับคนในชุมชน เพราะได้แลกเปลี่ยนความรู้ซึ่งกันและกัน มีปราชญ์ชาวบ้านจะร่วมเป็นเครือข่ายของที่นี่ เพื่อรวบรวมสมุนไพรทั้งจากทางบ้านผู้สูงอายุ และสมุนไพรบางตัวที่ กฟผ.
ไม่มี ให้เป็นศูนย์กลางการเรียนรู้เพื่อสร้างปราชญ์ชาวบ้านรุ่นใหม่ ให้เขามีความรู้นำไปต่อยอดที่บ้านเองได้

ศูนย์การเรียนรู้ชีววิถี กฟผ. แม่เมาะ จ.ลำปาง กลายเป็นแหล่งรวบรวมความรู้ และแลกเปลี่ยนการเรียนรู้ของชุมชน พลังของความรู้ที่สามารถแบ่งปันให้กันและกันได้นี่แหละ ที่เราเชื่อว่าจะช่วยสร้างปราชญ์ชาวบ้าน และสร้างความสุขให้เกิดกับชุมชนได้อย่างยั่งยืนตลอดไป

เราเชื่อว่าเมื่อองค์ความรู้เชื่อมถึงกัน ความรู้ก็จะส่งผ่านต่อกันได้ไม่รู้จบ

สุขใจที่ได้ร่วมสร้าง @ แม่เมาะ จังหวัดลำปาง

www.egat.co.th