ศาสตร์เกษตรดินปุ๋ย : ขอบคุณแหล่งข้อมูล : หนังสือเทคโนโลยีชาวบ้าน

http://info.matichon.co.th/techno/techno.php?srctag=05052010359&srcday=2016-03-01&search=no

เกษตรในเมือง

องอาจ ตัณฑวณิช Ongart8117@gmail.com

เห็ดแครง ทำเงิน ที่กระบี่

เห็ดแครง โดยปกติจะได้กินในหน้าฝน และมักจะขึ้นตามขอนไม้ยางผุๆ ที่ล้มในสวนยาง สมัยนั้นไม่มีโรงงานรับซื้อไม้ยางเป็นล่ำเป็นสันอย่างในปัจจุบัน ต้นยางที่ล้มลงชาวสวนมักจะปล่อยให้อยู่อย่างนั้น เพื่อไว้สำหรับให้เห็ดแครงเจริญเติบโตตามธรรมชาติ เมื่อไหร่เข้าในสวนเจอเห็ดแครงบาน ก็จะเก็บมาประกอบอาหาร เราจะได้กินแกงกะทิใส่เห็ดแครง กับหมกเห็ดแครง บ่อยครั้งในฤดูฝน

คุณค่าของเห็ดแครง

เห็ดแครง มีสารชื่อ Schizophyllan สามารถต่อต้านการเจริญของเซลล์มะเร็งหลายชนิด ป้องกันการเข้าทำลายของเชื้อแบคทีเรีย มีการทดลองทางการแพทย์รักษาคนไข้ที่เป็นมะเร็งในระบบทางเดินอาหาร พบว่า คนไข้ที่ได้รับสาร Schizophyllan ร่วมกับการใช้ยาอย่างอื่นมีชีวิตยืนยาวกว่าที่ใช้ยาอย่างเดียว และเมื่อใช้สาร Schizophyllan รักษาโรคมะเร็งปากมดลูกร่วมกับการฉายรังสี พบว่า คนไข้มีอายุยืนกว่าการฉายรังสีปกติถึง 5 ปี ปัจจุบัน ประเทศญี่ปุ่น มีการผลิตสาร Schizophyllan มาจำหน่าย มูลค่าหลายร้อยล้านเหรียญสหรัฐ ในประเทศไทยชาวบ้านจังหวัดสงขลาเชื่อว่า เห็ดแครง สามารถแก้พิษหรือถอนพิษจากการบริโภคเห็ดพิษชนิดอื่นเข้าไป

จากรายงานการวิเคราะห์ พบว่า เห็ดแครง มีกรดอะมิโนที่มีประโยชน์ต่อร่างกายหลายชนิด ได้แก่ คีสทิน (cystine) กลูตามีน (glutamine) และโพลีแซ็กคาร์ไรด์ (polysaccharide) ที่มีชื่อว่า Schizophyllan (B 1-33 – glucan) เป็นจำนวนมาก ในเห็ดแครง จำนวน 100 กรัม ให้พลัง 126.74 กิโลแคลอรี ประกอบด้วย ธาตุเหล็ก 3.96 มิลลิกรัม ฟอสฟอรัส 181.98 มิลลิกรัม แคลเซียม 17.73 มิลลิกรัม ไขมัน 0.19 กรัม โปรตีน 6.77 กรัม คาร์โบไฮเดรต 27.74 กรัม เส้นใย 3.35 กรัม วิตามินบี 1 วิตามินบี 2 วิตามินซี ไนอะซิน

คุณอติพล สุเฌอ จากฟาร์มเห็ดมัชรูมวิลล่า mushroomvilla บ้านในสระ ตำบลเขาทอง อำเภอเมือง จังหวัดกระบี่ บอกให้ฟังว่า “สูตรที่ทำก้อนเห็ดของฟาร์ม เป็นของป้าเพื่อนที่เป็นหุ้นส่วนกัน โดยสูตรที่เผยแพร่กัน ที่ใช้ขี้เลื่อย 100 กิโลกรัม และรำ 50 กิโลกรัม แต่ของเราจะใช้ขี้เลื่อย 100 กิโลกรัม และข้าวฟ่างต้ม 50 กิโลกรัม ทำให้ได้ผลผลิตที่ดีกว่า”

เมื่อนำส่วนผสมทั้งหมดรวมกัน ก็จะนำไปบรรจุถุงพลาสติกสำหรับเพาะเห็ด ขนาด 6.5 คูณ 10 นิ้ว ประมาณ 3 ส่วน 4 ของถุง หรือมีน้ำหนักประมาณ 600 กรัม นำไปนึ่งฆ่าเชื้อ จับเวลาเมื่ออุณหภูมิ 95-97 องศาเซลเซียส ใช้เวลาประมาณ 4-6 ชั่วโมง รอให้ก้อนเชื้อเย็นก่อนจึงนำเข้าไปหยอดเชื้อในห้องที่มิดชิด เพื่อไม่ให้มีเชื้ออื่นเข้ามาปนเปื้อนในก้อนเห็ด แล้วจึงนำมาจัดเรียงในโรงเรือนแสงค่อนข้างน้อย เพื่อไว้ให้เชื้อเดินกระจายเต็มก้อน จะใช้เวลาประมาณ 10-14 วัน

เมื่อเชื้อเดินเต็มก้อนเห็ดแล้ว จะสังเกตเห็นราสีขาวกระจายทั่วไปทั้งก้อน ก็นำมาใส่ในโรงเรือน โรงเรือนของมัชรูมฟาร์ม มีขนาดกว้าง 6 เมตร ยาว 12 เมตร ซึ่ง คุณตี๋ บอกว่า ใหญ่เกินไป ควรจะทำแค่ขนาด กว้าง 4 เมตร ยาว 6 เมตร ใส่เห็ดได้ 1,300-1,500 ก้อน จะสามารถจัดการได้ง่ายกว่า วิธีการนำก้อนเชื้อเห็ดแครงมาใส่ในโรงเรือนใช้ได้ 2 วิธี คือ แบบตั้งบนชั้นและแบบแขวน ข้อดีของแบบแขวนคือ จะได้ปริมาณก้อนเห็ดที่ใส่ในโรงเรือนมากกว่า สำหรับโรงเรือนของมัชรูมฟาร์มจะสามารถแขวนก้อนเชื้อเห็ดได้ถึง 4,000 ก้อน สำหรับแบบแขวนจะมี 2 วิธี คือ ใช้เชือกเส้นเดียวกับเชือก 4 เส้น

การเปิดดอก

การเปิดดอกก็เริ่มจากนำก้อนเชื้อเข้าสู่โรงเรือน ซึ่งรดน้ำไว้ให้ชุ่มก่อนล่วงหน้าอย่างน้อย 1 วัน ดึงจุกพลาสติกที่ปิดก้อนออก แล้วใช้ยางรัดปากถุงแทน แล้วจึงกรีดถุงพลาสติกด้วยมีดคมๆ เป็นรอยจากบนลงล่างตามช่องว่างของเชือก 4 เส้น ช่องละ 2 รอย จะได้เป็นจำนวน 8 รอย ในช่วงนี้ยังไม่ให้น้ำโดนดอก น้ำที่รดยังต้องรดที่พื้นให้ชุ่ม จนกระทั่งมีตุ่มเห็ดขึ้นมาตามรอยกรีด ซึ่งจะใช้เวลา 1-2 วัน ก็จะเริ่มรดน้ำให้โดนถุงเห็ด จำนวนครั้งที่รดขึ้นอยู่กับสภาพโรงเรือนกับสภาพอากาศของแต่ละวัน โดยปกติจะรด วันละ 5 ครั้ง คือ เช้า สาย เที่ยง บ่าย เย็น ในฤดูหนาวดอกเห็ดไม่ค่อยบาน จึงควรทำโรงเรือนให้มิดชิด ไม่ให้ลมเข้าไปในโรงเรือน แต่สามารถช่วยได้แค่ระดับหนึ่ง ผลผลิตยังคงน้อยกว่าปกติตามสภาพอากาศ เห็ดแครงจะออกดอกได้ดีในอุณหภูมิ 30-35 องศาเซลเซียส ความชื้นสัมพัทธ์ 70-80% ซึ่งเห็ดแครงสามารถออกดอกได้ตลอดทั้งปี หลังจากนั้น จะใช้เวลาประมาณ 6-7 วัน หลังจากกรีดก็สามารถเก็บผลผลิตได้ ในช่วงแรกควรจะเก็บเห็ดแครงได้อย่างน้อย 1 ขีด ต่อ 1 ก้อนเห็ด ส่วนรอบ 2 จะใช้เวลา ประมาณ 6-7 วัน จึงสามารถเก็บผลผลิตได้ในครั้งที่ 2 จะได้จำนวนไม่มากนัก บางฟาร์มจึงไม่เก็บเห็ดครั้งที่ 2 แต่จะทำความสะอาดโรงเรือนแล้วเข้าก้อนเห็ดชุดใหม่แทน เห็ดที่ได้จะต้องนำมาฉีกแบ่งให้มีขนาดเล็กลง เพื่อสะดวกในการใช้ประโยชน์ เนื่องจากเห็ดส่วนใหญ่จะติดกันเป็นก้อนใหญ่

การพักโรงเรือนเพาะเห็ด จะต้องนำก้อนเห็ดออกทั้งหมด และเก็บกวาดเศษต่างๆ ออกให้หมด ฉีดน้ำยาไฮเตอร์ผสมน้ำตามอัตราส่วนข้างขวดทั่วโรงเรือน รวมถึงหลังคาด้านในและปิดโรงเรือนไว้ทุกด้านอย่างเดิม เพื่อให้น้ำยาฆ่าเชื้อทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพในพื้นที่โรงเรือนและไม่ฟุ้งกระจายออกข้างนอก ทิ้งไว้ 1 คืน ก็จะเปิดผ้าคลุมด้านข้างโรงเรือนออกให้โดนแดดนาน 1 สัปดาห์ เพื่อฆ่าเชื้อด้วยแสงแดดอีกครั้ง จึงสามารถเพาะเห็ดได้ต่ออีก

ผลิตทั้งเห็ดสดและแห้ง

ปัจจุบัน กำลังการผลิตเห็ดแครงสดของมัชรูมฟาร์ม วันละประมาณ 200-300 กิโลกรัม ต่อวัน สัปดาห์ละ 6 วัน ด้วยจำนวนโรงเรือนเห็ดแครง 12 โรง และโรงเรือนเห็ดนางฟ้า 7 โรง นอกจากเห็ดแครงสดแล้ว ยังมีการทำเห็ดแห้งเพื่อให้ลูกค้าสามารถเก็บไว้ได้นาน เห็ดแห้งเมื่อต้องการใช้ก็นำมาแช่น้ำพักทิ้งไว้ก่อน เมื่อจะนำมาประกอบอาหารก็นำมาลวกน้ำร้อนอีกครั้ง รสชาติที่ได้จะเหมือนกัน แต่สีของเห็ดจะคล้ำกว่าเห็ดสด

เนื่องจาก เห็ดแครง เป็นเห็ดที่นิยมกินกันในภาคใต้ การซื้อขายจึงเน้นจังหวัดในภาคใต้เป็นหลัก เช่น ในจังหวัดกระบี่ พังงา ภูเก็ต สุราษฎร์ธานี ตรัง โดยจัดส่งทางรถตู้และรถทัวร์เป็นหลัก ราคาขายส่ง กิโลกรัมละ 140-150 บาท ส่วนเห็ดแครงแห้ง ผู้ซื้อมักจะเป็นร้านอาหารที่ใช้เห็ดในปริมาณมาก เนื่องจากไม่จำเป็นต้องแช่ตู้เย็นเพราะทำให้สิ้นเปลืองเนื้อที่ เห็ดแครงแห้งสามารถเก็บได้ในอุณหภูมิห้องปกติได้นาน ราคาจำหน่ายเห็ดแครงแห้ง กิโลกรัมละ 1,000 บาท นอกจากจำหน่ายให้แม่ค้าในจังหวัดกระบี่และจังหวัดบริเวณใกล้เคียงแล้ว มัชรูมฟาร์ม ยังส่งขายปลีกโดยบรรจุเป็นแพ็กให้กับห้างแม็คโครหลายสาขาในภาคใต้ ในราคาขายปลีก ที่แม็คโคร กล่องละ 50 บาท

จำหน่ายเชื้อเห็ดก้อน

นอกจากเห็ดสดและแห้งที่จำหน่ายแล้ว มัชรูมฟาร์ม ยังจำหน่ายก้อนเชื้อเห็ดแครงและก้อนเชื้อเห็ดนางฟ้าเพื่อให้เกษตรกรรายย่อยนำไปเปิดดอก ซึ่งราคาก้อนเชื้อเห็ดแครง อยู่ในราคาก้อนละ 8.50 บาท ถ้าซื้อเกิน 500 ก้อน จะคิดในราคา ก้อนละ 8 บาท ส่วนก้อนเชื้อเห็ดนางฟ้า ขายก้อนละ 7 บาท ปริมาณการผลิตเพื่อขายเห็ดก้อนกับการขายเห็ดสด เมื่อก่อนใช้จำนวนก้อนเห็ดเท่าๆ กัน แต่ปัจจุบันแนวโน้มการจำหน่ายก้อนเชื้อเห็ดเพื่อไปเปิดดอกเองเพิ่มขึ้น เนื่องจากราคายางตกต่ำลง ทำให้เกษตรกรชาวสวนยางต้องหาอาชีพเสริม การเพาะเห็ดแครงขายก็เป็นทางเลือกหนึ่ง ส่วนใหญ่เกษตรกรที่เพาะเห็ดแครงขายจะเป็นรายเล็กๆ ที่จำหน่ายเห็ดสดในตลาดนัดใกล้บ้าน เพื่อเป็นอาชีพเสริม ซึ่งเป็นคนละตลาดกับตลาดเห็ดสดของมัชรูมฟาร์ม

จากในอดีตที่มีเห็ดแครงกินกันเฉพาะในฤดู ปัจจุบัน เราสามารถหากินเห็ดแครงได้ทุกฤดู โดยไม่มีขีดจำกัดเรื่องเวลา เนื่องจากเป็นภูมิความรู้ที่สอดคล้องกับธรรมชาติ ผลผลิตทางด้านการเกษตร สามารถตอบสนองความต้องการอย่างไม่จำกัด ภูมิความรู้เหล่านี้เมื่อนำมาปรับใช้และต่อยอดก็สามารถทำเป็นอาชีพเลี้ยงครอบครัวได้อย่างสบาย

สนใจความรู้หรือต้องการเห็ดแครงสด-แห้ง หรือก้อนเชื้อเห็ด สามารถติดต่อได้ที่ คุณตี๋ ที่ มัชรูมฟาร์ม ตำบลพระทอง อำเภอเมือง จังหวัดกระบี่ โทรศัพท์ (087) 978-2454