ศาสตร์เกษตรดินปุ๋ย : ขอบคุณแหล่งข้อมูล : หนังสือเทคโนโลยีชาวบ้าน

http://info.matichon.co.th/techno/techno.php?srctag=05026150459&srcday=2016-04-15&search=no

วันที่ 15 เมษายน พ.ศ. 2559 ปีที่ 28 ฉบับที่ 621

พฤกษากับเสียงเพลง

มานพ อำรุง

พฤกษามหัศจรรย์ โภชนาพรรณพืชสีม่วง

PHYTONUTRIENT หมายถึง สารพฤกษาเคมี

เป็นสารที่ร่างกายสร้างขึ้นไม่ได้ ต้องได้รับจากพืชพันธุ์ชนิดต่างๆ เท่านั้น

ดังนั้น สีสันของพืชผัก ผลไม้ ก็เป็นสีสันของสุขภาพชีวิต

เราสามารถแบ่งจัดกลุ่มสีสันพืชผัก ผลไม้ ได้ถึง 5 สี และสีที่มีอยู่ในแต่ละพืชพรรณที่มีสารพฤกษาเคมีอยู่นั้น เป็นสีที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ เป็นเม็ดสีที่พืชสร้างขึ้นตามแต่ลักษณะของพืชผัก ผลไม้ แต่ละสายพันธุ์นั้นๆ ซึ่งจะเป็นตัวบ่งบอกคุณสมบัติสารอาหาร ที่แตกต่างกันทั้ง 5 สี 5 กลุ่มใหญ่ๆ

จากการศึกษาวิจัยหลายสถาบัน พบว่า ในพืชผัก ผลไม้ แต่ละสี จะมีไฟโตนิวเทรียนที่มีประโยชน์ต่างกันไป ดังนั้น การที่จะได้รับสารอาหารครบถ้วนและหลากหลายต่อวัน หรือแต่ละวัน ควรกระจายรับประทานทุกๆ กลุ่มสี สลับหมุนเวียนกันไป เนื่องจากสีของพืชจะเป็นตัวบอกว่า พืชชนิดไหนกินได้หรือไม่ได้ หรือสีที่เปลี่ยนตามอายุเมื่อใกล้สุกเป็นตัวบอกรสชาติ และคุณค่าทางโภชนาการได้เช่นกัน มีนักโภชนาการชาวต่างประเทศท่านหนึ่ง เขียนหนังสือชื่อว่า “What color your diet” ได้สาธยายครอบคลุมเกี่ยวกับพืชผัก ผลไม้ จะมีสารที่ให้สีตามธรรมชาติ ที่เรียกว่า “คาโรทีนอยด์” ซึ่งเป็นสารประกอบทางเคมีที่สามารถดูดซับแสงสว่าง และเป็นตัวกำหนดสีสันของพืชผักนั้นๆ นักวิทยาศาสตร์ประเมินกันว่า คาโรทีนอยด์ที่สกัดจากพืชและสัตว์ มีอยู่ถึง 700 ชนิด คิดเป็นพืชผัก ผลไม้ ที่เราใช้รับประทานเป็นอาหาร ได้ราวๆ 50-60 ชนิด คาโรทีนอยด์พวกนี้มีรูปแบบการแตกตัวพิเศษในร่างกาย โดยมีเกิดในกระบวนการดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือดผ่านลำไส้เล็ก จากนั้นก็แยกย้ายไปอยู่ตามเนื้อเยื่อและอวัยวะต่างๆ มีคุณสมบัติในการต้านสารอนุมูลอิสระ ให้กระบวนการเผาผลาญพลังงานในร่างกายที่จำเป็นต้องจัดการให้เกิดความสมดุลกับการทำงานของ DNA

ผัก ผลไม้สีเขียว มี คลอโรฟิลล์ (Chlorophyll) มีสารต้านอนุมูลอิสระ ลดการเกิดริ้วรอย มีไฟเบอร์สูง ขับถ่ายดี ลดความเสี่ยงในการเกิดโรคมะเร็ง

ผัก ผลไม้สีแดง มี ไลโคปีน (Lycopene) และเบตาไซซีน (Betacycin) มีสารต้านอนุมูลอิสระ ลดการเกิดมะเร็งต่อมลูกหมาก ป้องกันความจำเสื่อม ลดไขมันในเส้นเลือด

ผัก ผลไม้สีเหลือง, ส้ม มี ลูทีน (Lutein) และเบตาแคโรทีน (Betacarotene) บำรุง ป้องกันความเสื่อมดวงตา ลดคอเลสเตอรอล ลดไขมันในเส้นเลือด ลดความจำเสื่อมของเซลล์

ผัก ผลไม้สีขาว, สีน้ำตาลอ่อน มี แซนโทน (Xanthone) กรดไซแนปติก และอัลลิซิน (Allicin) รักษาระดับน้ำตาลในเลือด ลดไขมันในเส้นเลือด ลดความดันโลหิต ต้านอนุมูลอิสระ

ผัก ผลไม้สีน้ำเงิน สีม่วง มีแอนโทไซยานิน (Anthocyanin) มีคุณสมบัติลดอัตราการเกิดโรคหัวใจ ยับยั้งอาการอาหารเป็นพิษ บำรุงเส้นผม กระตุ้นการทำงานของเซลล์ ผักสีม่วง หรือสีน้ำเงิน ถ้าเป็นดอกไม้เราจะนึกถึงดอกอัญชัน และยังมีสารฟีนอลอยู่มาก ซึ่งช่วยชะลอความแก่ชราได้เป็นอย่างดี

สำหรับพืชผัก ผลไม้ที่มีสีม่วง หรือน้ำเงินม่วง มีมากมายหลายชนิดพันธุ์ และหลายลักษณะพรรณ ได้แก่ ผลหม่อนสด ว่านกาบหอย กะหล่ำปลีสีม่วง ถั่วฝักยาวสีม่วง ข้าวโพดข้าวเหนียวสีม่วง มันสีม่วง มะเขือม่วง ชวนชม ปทุมมา ม่วงเทพรัตน์ พชรดีไลท์ กระชายดำ อัญชัน หน้าวัว บัวนิโลบล บัวผัน บัวเผื่อน เบญจมาศ โตเกียวบลู องุ่น มังคุด เสาวรส แก้วมังกร ซึ่งจะขอกล่าวถึงผัก ผลไม้ ที่เรานำมาแปรรูปเป็นโภชนาการ เป็นอาหารที่เรารู้จักกันดี

กะหล่ำปลีสีม่วง ลักษณะลำต้นสั้นมาก ไม่แตกแขนง ใบเรียงซ้อนเป็นปลีสลับซ้อนกันแน่น แผ่นใบเรียบ มีไขเคลือบสีม่วงแดง ออกดอกเป็นช่อ มีกลีบเลี้ยง กะกล่ำปลีสีม่วงชอบอากาศเย็นบนภูเขาสูง มีคุณค่าเชิงโภชนาการสูง ให้พลังงานแก่ร่างกาย ประกอบด้วย ไขมัน คาร์โบไฮเดรต เส้นใยอาหาร น้ำตาล โปรตีน แคลเซียม โพแทสเซียม เป็นพืชมีใยอาหารสูง รสชาติรับรู้ความขมได้มากกว่าพันธุ์สีขาวทั่วไป เพราะมีสาร intypin ช่วยเผาผลาญสารอาหารในร่างกาย และกระตุ้นให้เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงตับ ไต ถุงน้ำดี และมีธาตุเหล็กมาก

ถั่วฝักยาวสีม่วง พันธุ์สิรินธร มีกลีบกลาง ดอกสีม่วงอ่อน ฝักสดเป็นสีม่วงอมแดง สีปลายฝักเป็นสีเขียว เนื้อหนา ออกผลผลิตดีในช่วงหน้าร้อนและหน้าฝน ปลูกได้ทุกสภาพดิน มีคุณค่าทางโภชนาการด้านเส้นใยอาหาร มีทั้งเส้นใยอาหารที่ละลายน้ำได้ ช่วยลดการดูดซึมคอเลสเตอรอลเข้าสู่ร่างกาย และชนิดไม่ละลายน้ำ ช่วยให้รู้สึกอิ่มนาน ช่วยระบบขับถ่ายทำงานได้ดี มีทั้งแคลเซียม ฟอสฟอรัส และวิตามินซี และสารแอนโทไซยานิน

ข้าวโพดข้าวเหนียวสีม่วง เป็นพืชตระกูลเดียวกับหญ้า มีลำต้นสูงได้มากกว่า 2 เมตร ฝักและเมล็ดมีสีม่วงดำเข้ม เมล็ดสะท้อนแสงแวววาวคล้ายสีนิล รสชาติเหนียว นุ่ม หวานนิด แค่ติดปลายลิ้น แต่มีกลิ่นหอมแบบข้าวโพดพันธุ์พื้นเมือง มีคาร์โบไฮเดรต โปรตีน เกลือแร่ มีเส้นใยหยาบ และวิตามินซี วิตามินอี มีสารต้านอนุมูลอิสระ ชะลอความเสื่อมของเซลล์ ช่วยป้องกันตาเสื่อม สารสีม่วงในเมล็ดมีคุณสมบัติช่วยลดอาการเกิดมะเร็งชนิดเนื้องอก ต่อต้านเชื้อโรค เพิ่มการทำงานของเม็ดเลือดแดง ชะลอการเกิดไขมันอุดตันในหลอดเลือด

มันสีม่วง พืชล้มลุก หัวใต้ดิน มีทั้งชนิดม่วงแดง ส้ม นวล และขาว มีหัวยาว หรือรูปกระสวย ลำต้นเลื้อยบนดิน หรือตั้งตรง และเลื้อยพันวัตถุขึ้นได้ทั่วทุกภูมิภาค มีชนิดมันเทศสีม่วงเข้ม มีสารแอนโทไซยานินสูง จะมีมันเทศที่นำเข้าจากญี่ปุ่น เป็นสารที่มีฤทธิ์ต่อต้านอนุมูลอิสระ ช่วยชะลอความเสื่อมของเซลล์ ลดอัตราเสี่ยงของการเกิดโรคหัวใจและเส้นเลือดอุดตัน ส่วนใบและยอดอ่อน ช่วยบำรุงสายตา มีสารลูทีน (Lutein)

มะเขือม่วง ให้พลังงาน มีโปรตีน ไขมัน คาร์โบไฮเดรต ใยอาหาร วิตามิน แคลเซียม ธาตุเหล็ก ฟอสฟอรัส โซเดียม และโพแทสเซียม มีสารต้านอนุมูลอิสระได้สูงกว่าวิตามินซีหลายเท่า

กระชายดำ ส่วนที่ใช้ประโยชน์คือ เหง้า หรือ หัว ใช้ได้ทั้งหัวสดและแบบแห้ง เป็นไม้ล้มลุกอายุหลายปี มีเหง้าอยู่ใต้ดิน อวบน้ำ เรียงต่อกันเป็นปุ่มปม สีม่วงเข้ม มีคุณสมบัติบำรุงฮอร์โมนเพศชาย เพิ่มสมรรถภาพทางเพศ กระตุ้นระบบประสาท บำรุงประสาท ชะลอความแก่ เป็นยาอายุวัฒนะ ขับลม ขับปัสสาวะ ช่วยย่อย บำรุงเลือดในสตรี รักษาโรคปวดข้อ ปวดเมื่อย ปวดหลัง โรคภูมิแพ้ แต่มีข้อจำกัด ควรระวังในการใช้ประโยชน์ คือห้ามใช้ในเด็ก หรือผู้ป่วยโรคตับ

องุ่น เป็นไม้เลื้อยจำพวกเถา ซึ่งยาวได้ถึง 10 เมตร มีหนวดมือยึดเกาะ มีผลเป็นพวง มีผลย่อย เนื้อในผลฉ่ำน้ำ แปรรูปเป็นไวน์ได้ รับประทานผลสดได้ทั้งเปลือกผล น้ำมันองุ่นลดกรดในกระเพาะอาหาร มีฤทธิ์เป็นยาระบาย คุณสมบัติทางโภชนาการ ช่วยรักษาโรคความดันโลหิต ลดไขมันในเลือด ใบและเถามีฤทธิ์เป็นยาสมานแผลสด ห้ามเลือดในริดสีดวงทวาร ราก เถา ใบ ใช้ภายนอกได้ดี คือรักษาฝี หนองอักเสบ แผลบวม ฟกช้ำ มีผลผลิตเกือบตลอดปี

มังคุด ขณะเป็นผลอ่อนมีสีเขียวอมขาว พอผลเริ่มแก่มีลายสีแดงๆ หรือม่วงแดง ชาวสวนเรียกลายนี้ว่า “สายเลือด” จากนั้นจะเปลี่ยนเป็นสีม่วงแดงจนถึงม่วงดำ ภายใน 2-5 วัน เปลือกผลหนา มีท่อน้ำยาง เป็นสารพวกแทนนิน มีรสขม ฝาด เป็นตัวช่วยลดการทำลายของแมลง มีส่วนเนื้อสีขาวใช้รับประทาน มีคุณสมบัติป้องกันโรคซึมเศร้า ลดความเครียด โรคสมองเสื่อม อัลไซเมอร์ พาร์กินสัน ระบบประสาท ระบบทางเดินหัวใจ ลดไขมันไม่ดี ป้องกันเกิดเซลล์มะเร็ง เสริมสร้างภูมิต้านทาน สร้างกระดูกฟันให้แข็งแรง มีใยอาหาร ป้องกันท้องผูก มีสารแทนนิน มีฤทธิ์สมานแผล ยับยั้งการเกิดโรคผิวหนัง รักษาสายตา

เสาวรส เป็นไม้เถา ผลรูปไข่ มีทั้งสีม่วง สีเหลือง สีน้ำตาลอมส้ม แล้วแต่ชนิดสายพันธุ์ มีเนื้อและเมล็ดจำนวนมาก รสชาติเปรี้ยวจัด และเปรี้ยวอมหวาน ช่วยเสริมสร้างร่างกาย เพราะมีสารฟลาโวนอยด์ เหมือนเบตาแคโรทีน มีสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยป้องกันโรคไข้หวัด โรคความดันโลหิต ป้องกันมะเร็งปอด มะเร็งช่องปาก และมะเร็งลำไส้ บำรุงรักษาสายตา บำรุงและควบคุมการทำงานของหัวใจ มีไฟเบอร์สูง มีผลดีต่อระบบขับถ่าย ขจัดคอเลสเตอรอลในร่างกาย นำผลมาคั้นน้ำดื่ม ยอด ใช้รับประทานเป็นผักสด จิ้มน้ำพริกหรือแกงได้ มีรสขมเล็กน้อย เนื้อไม้ เป็นตำรับสมุนไพร ควบคุมธาตุ ถอนพิษ รักษาแผล ราก ต้มน้ำดื่มแก้ไข้ ใบ ตำคั้นน้ำถ่ายพยาธิ ดอก ขับเสมหะ แก้ไอ

แก้วมังกร เป็นไม้เลื้อย ลำต้นยาว ชอบที่โล่ง แสงแดดไม่แรงเกินไป มีรากทั้งในดินและรากอากาศ ดอกสีขาว กลีบยาวเรียงซ้อน บานตอนกลางคืน ผลรูปทรงกลมรี สีเปลือกผลดิบเป็นสีเขียว เมื่อสุกเป็นสีแดงม่วง หรือบานเย็น ช่วยสร้างภูมิต้านทานร่างกาย ปรับสมดุลของแบคทีเรียในลำไส้ ลดและคุมน้ำหนัก บำรุงผิวพรรณให้เปล่งปลั่ง ชุ่มชื้น ชะลอวัย และริ้วรอย กระตุ้นการขับน้ำนมสตรี ป้องกันโรคหัวใจ การอุดตันของหลอดเลือด โรคมะเร็งต่อมลูกหมาก มะเร็งลำไส้ใหญ่ รักษาโรคเบาหวาน โลหิตจาง แก้อาการท้องผูก

ข้าวก่ำ เป็นชนิดข้าวเหนียวดำ คือข้าวพื้นบ้านทางภาคเหนือ และภาคอีสาน ลักษณะที่โดดเด่นคือ มีสีม่วงทั้งลำต้นและเมล็ด ส่วนใหญ่นิยมนำมาบริโภคทั้งรูปแบบของขนม หรือของหวาน จากข้อมูลงานวิจัย พบว่า ที่มีสีม่วงของเปลือกหุ้มเมล็ด มีสารสำคัญ ทั้งแอนโทไซยานิน และแกมมาออริซานอล มีประโยชน์ต่อผู้บริโภค เป็นข้าวปลูกที่ไวต่อช่วงแสง อายุประมาณ 130 วัน คุณภาพข้าวสุกนุ่ม เหนียว จากสารทั้ง 2 อย่างในเมล็ดข้าว มีคุณสมบัติช่วยการหมุนเวียนกระแสโลหิต ชะลอการเสื่อมของเซลล์ร่างกาย ยับยั้งการหลั่งกรดในกระเพาะอาหาร เพิ่มฮอร์โมนอินซูลิน

นอกจากนั้น ยังมีไม้ดอกหรือประเภทดอกไม้สีม่วงที่ให้ประโยชน์ ทั้งด้านบริโภค หรือมีสรรพคุณทางยา เป็นพฤกษาโอสถได้เช่นกัน ได้แก่

หม่อนผลสด ผลโตเป็นช่อ เมื่อสุกมีสีม่วงดำ รสเปรี้ยวอมหวาน นิยมมาทำแยม หรือนำแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ หม่อนที่กินผลสุกมีคุณค่าทางการโภชนาการสูง ทำได้ทั้งน้ำผลหม่อน หรือไวน์หม่อนได้ และทำชาใบหม่อน เป็นที่นิยมดื่มด้วย ส่วนสรรพคุณทางยา แก้โรคไขข้ออักเสบ บำรุงหัวใจ สายตา

ว่านกาบหอย ใช้ใบตากแห้งเก็บไว้ใช้ได้ ใช้ดอกที่โตเต็มที่ตากแห้ง หรืออบด้วยไอน้ำ แล้วตากแห้งเก็บไว้ใช้ มีสรรพคุณทางยา แก้ร้อนใน แก้ไอ อาเจียน ฟกช้ำภายใน แก้โรคบิด ดอก รสชุ่มเย็น ต้มกับเนื้อหมูรับประทาน ขับเสมหะ

อัญชัน เป็นไม้เถาเลื้อย ดอกใช้เป็นส่วนผสมของผลิตภัณฑ์เครื่องสำอางประเภทแชมพูสระผม และใช้สีจากดอกเป็นส่วนผสมในขนม และอาหารหลายอย่าง เมล็ดใช้เป็นยาระบาย ดอก ตำพอก หรือคั้นน้ำ แก้ฟกช้ำ บวม แก้พิษแมลงกัดต่อย และใช้สระผมหรือคั้นน้ำทาผิวหนัง ส่วนที่ต้องการให้มีเส้นผมและเส้นขน เช่น ขนคิ้ว ใบและราก ฝนเอาน้ำหยอดตา ผสมยาสีฟัน แก้ปวดฟันได้

ส่วนพืชดอกต้นไม้อื่นในกลุ่มพืชสีม่วงที่มีประโยชน์หลายรูปแบบ ได้แก่ บัวชนิดต่างๆ เช่น บัวผัน ผัวเผื่อน

เบญจมาศ ที่มีความสามารถด้านประสิทธิภาพในการดูดสารพิษ เช่น ฟอร์มาลดีไฮด์ เบนซิน และแอมโมเนียได้ดี

โตเกียวบลู เป็นทั้งไม้ตัดดอกและไม้กระถาง ช่อดอกตั้งตรง และช่อยาว

ชวนชม ไม้ดอกชมพูม่วง กลีบดอกติดกันเป็นหลอด เจริญเป็นทรงพุ่ม

ดอกรัก ไม้ต้นลักษณะทรงพุ่ม ชูช่อดอกสวยงาม มีทั้งชนิดดอกสีขาวและดอกรักสีม่วง ไม้ดอกชื่อดี มีความหมาย ขอนำมาใช้เป็นตัวแทนเสียงเพลงแทนพืชพรรณสีม่วงอื่นๆ ที่ได้เอ่ยถึงมาแล้ว

กล่าวได้ว่า พืชพรรณทุกสายพันธุ์แต่ละกลุ่มสีมีของดี เป็นคุณภาพสำหรับสุขภาพผู้คนทุกระดับ เพศ อายุ และทุกระดับศักดิ์ศรีก็ต้องรับประทาน

เพลง ดอกรักสีม่วง

จินตนา สุขสถิตย์ ขับร้อง

ม่วงเอ๋ยม่วงอ่อน กลีบเกสรดอกรักจับใจหลง ถึงดอกไม้ใดอื่นทั้งหมื่นดง จะยิ่งยงสมญากว่ารักหรือ

ประมวลคำล้ำค่ามาทั้งโลก แสนสะโหลกมาสยบ ซบรักชื่อ ดอกรักนี้มีอาถรรพ์ออกลั่นลือ ดอกรักคือม่วงอ่อนรอนรอนใจ

แม้ว่าคำร้องเนื้อเพลงสั้นๆ แต่ด้วยจินตนารมย์ บรมครูนักแต่งเพลง และผู้ให้ทำนอง ระดับฟังลมพัดแปลงให้เป็นทำนองเพลงดุจมาจากเสียงสวรรค์ อย่าง ครูสง่า อารัมภีร และ ครูอาจินต์ ปัญจพรรค์ แล้ว เพียงไม่กี่บรรทัด สามารถมองเห็นทุกอย่างล่องลอยดั่งจินตนาการ

ดอกไม้ พืชผักสีม่วง ที่ให้ประโยชน์โภชนาการกับสุขภาพผู้คน แม้รูปลักษณ์จะต่างกัน แต่สีสันแห่งคุณภาพที่เป็นคุณสมบัติประจำตัวของเหล่าพฤกษาสีม่วงนั้น ประทับใจทั้งประโยชน์โภชผล และความสวยงามแห่งสีสันที่ผ่านสายตา จึงอยากจะกล่าวว่า

ทุกเฉดสี มีดีที่ประโยชน์

เป็นของโปรดโภชนามาเสนอ

อยากชักชวนแบ่งปันฉันและเธอ

และอย่าเผลอทิ้งขว้างให้ห่างกาย

ด้วยพืชพรรณสีม่วงทุกพวงดอก

จะขอบอกว่าทุกส่วนล้วนดีหลาย

บริโภคหมุนเวียนเปลี่ยนสีลาย

สุขภาพทั้งจิตกายได้สมบูรณ์