ศาสตร์เกษตรดินปุ๋ย : ขอบคุณแหล่งข้อมูล : หนังสือเทคโนโลยีชาวบ้าน

http://info.matichon.co.th/techno/techno.php?srctag=05104150459&srcday=2016-04-15&search=no

ผลิตภัณฑ์น่าซื้อ

ว่าที่ร้อยตรีหญิงภัทรานิษฐ์ รุจิอริยอธิพร

วิสาหกิจชุมชนการตีแผ่นแร่ สันกำแพง เชียงใหม่ สร้างงาน สร้างรายได้ ให้กับคนในชุมชน

วิสาหกิจชุมชน เป็นกิจการของชุมชนเกี่ยวกับการผลิตสินค้าโดยที่มีวิถีชีวิตร่วมกันและมารวมตัวกันเพื่อสร้างรายได้ สามารถพึ่งพาตนเองในชุมชนและระหว่างชุมชน อย่างเช่น วิสาหกิจชุมชนการตีแผ่นแร่ บ้านป่าสักขวาง ตำบลสันกำแพง อำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่ เป็น 1 ใน 154 กลุ่มของวิสาหกิจชุมชนของอำเภอสันกำแพง ที่สร้างรายได้ สร้างอาชีพให้คนในชุมชน

คุณศรัญญู มีทองคำ นายอำเภอสันกำแพง เปิดเผยว่า “วิสาหกิจชุมชนของอำเภอสันกำแพง มีอยู่ 154 กลุ่ม ในพื้นที่ 10 ตำบล โดยมีสำนักงานเกษตรอำเภอเป็นผู้รับผิดชอบ ซึ่งวิสาหกิจชุมชนเป็นการรวมตัวของชาวบ้านเพื่อประกอบอาชีพที่มีวัตถุประสงค์เดียวกันที่สร้างงาน สร้างรายได้ให้กับชุมชน วิสาหกิจชุมชนของอำเภอสันกำแพงส่วนใหญ่จะเป็นงานหัตถกรรม เช่น ร่มบ่อสร้าง กระดาษสา การตัดเย็บผ้า งานฝีมือของชำร่วย แกะสลัก การผลิตผลิตภัณฑ์จากไม้มะม่วง การตีแผ่นแร่ รวมทั้งผลิตภัณฑ์จากผ้าไหมของอำเภอสันกำแพงที่โดดเด่น”

คุณแจ่มจันทร์ ล่ามช้าง เกษตรอำเภอสันกำแพง เปิดเผยเพิ่มเติมว่า “วิสาหกิจชุมชนของอำเภอสันกำแพงนอกจากจะมีงานหัตถกรรมแล้ว ด้านการแปรรูปทางเกษตรก็มี การผลิตพืชผักอินทรีย์ การแปรรูปผลิตภัณฑ์อาหาร เช่น ข้าวแคบ ข้าวแต๋น เครื่องดื่ม น้ำผลไม้ต่างๆ ฯลฯ ซึ่งเป็นกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรที่รวมตัวกัน โดยการรวมตัวกันจะมีต้องมีองค์ประกอบคือ ชุมชนเป็นเจ้าของและผู้ดำเนินการ ผลผลิตต้องมาจากกระบวนการในชุมชน ด้วยการใช้วัตถุดิบ ทรัพยากร แรงงานในชุมชนเป็นหลัก ริเริ่มสร้างสรรค์เป็นนวัตกรรมของชุมชน ต้องเป็นฐานภูมิปัญญาท้องถิ่นผสมผสานภูมิปัญญาสากล มีการดำเนินการแบบบูรณาการเชื่อมโยงกิจกรรมต่างๆ อย่างเป็นระบบ มีกระบวนการเรียนรู้เป็นหัวใจหลัก มีการพึ่งพาตนเองของครอบครัวและชุมชนเป็นเป้าหมาย โดยหลักเหล่านี้จะทำให้วิสาหกิจชุมชนของอำเภอสันกำแพงมีความเข้มแข็ง สร้างงาน สร้างรายได้กับชุมชนเป็นจำนวนมาก และมีความยั่งยืน”

คุณสงวน ปัญโญสุข ประธานกลุ่มหัตถกรรมตีลายแผ่นแร่ เปิดเผยอีกว่า “หัตถกรรมตีลายแผ่นแร่ เป็นการสืบทอดภูมิปัญญาดั้งเดิมมาจากการตีเครื่องเงิน (ตีขันเงิน) โดยตนเองได้สืบทอดเรียนรู้มาจากช่างตีขันเงินชื่อ คุณสาย เป็นชนชาติเขมร เข้ามาอยู่ในประเทศไทยเมื่อ 80 ปีก่อน จากการที่ได้เรียนรู้วิชาการตีขันเงินกับคุณสายได้ทุกขั้นตอนแล้ว ได้หยุดการตีขันเงินมาเรียนรู้การตีลายขันเงิน (ดุจลาย) ทั้งลายนูนสูง นูนต่ำ ลายพม่า และลายไทย จากนั้นก็ได้เริ่มต้นเป็นครูสอนภูมิปัญญาคนแรก เมื่อปี พ.ศ. 2510 มีผู้สนใจเข้าเรียนครั้งแรก 6 คน แต่ละคนมาจากหมู่บ้านอื่นและต่างตำบลในอำเภอสันกำแพง จาก 6 รายแรก ก็ได้ถ่ายทอดสืบต่อกันมาหลายรุ่นจนถึงปัจจุบัน ได้สร้างงาน สร้างรายได้ให้แก่ชุมชนเป็นอาชีพหลักและอาชีพรองไม่น้อยกว่า 50 ครัวเรือน ต่อมาเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2534 เครื่องเงินหายาก มีราคาแพง ต้นทุนสูง อีกทั้งการตีลายบนสลุงมีผู้ใช้น้อยแต่ช่างตีลายมีจำนวนมาก ทำให้เกิดปัญหาการว่างงาน อาชีพตีลายหลายๆ คนได้หันไปประกอบอาชีพเกษตรกรรมและรับจ้าง จากปัญหานี้จึงทำให้ต้องปรับเปลี่ยนวัสดุที่ใช้จากเงินเป็นแร่อะลูมิเนียม มีคุณสมบัติที่ใช้ตีลายและขึ้นรูปแบบลายนูนสูง นูนต่ำได้ สีผิวคล้ายเงินถ้าผ่านการผลิตทุกขั้นตอนแล้วจะมีความหลากหลายที่เป็นเอกลักษณ์ อ่อนช้อย สวยงาม

ส่วนขั้นตอนของการตีแผ่นแร่ เริ่มต้นจากการออกแบบลวดลายตามที่ลูกค้าต้องการ นำวัตถุดิบแผ่นแร่ มาตัดแต่งขึ้นรูปทรงให้ได้สัดส่วนแล้วเขียนแบบลายลงบนชิ้นงาน ตอกและเดินลายเส้นให้ได้รูปทรงตามสัดส่วน ตีเส้นหนักลงบนแผ่นแร่ที่มีความหนา ตีเส้นเบาลงบนแผ่นแร่ที่มีความบาง ตีลายนูนสูงต่ำด้วยการใช้ชัน (ขี้ย้า) เป็นพิมพ์รองตีและขึ้นรูป หลังจากนั้นตอกย้ำลาย ตีลายเบาลายตื้นใช้แท่นเหล็กรองตี แล้วนำชิ้นงานที่ตอกและตีลายทำความสะอาด ล้างด้วยน้ำมันก๊าด หรือทินเนอร์ ตากแดดหรือผึ่งให้แห้ง นำชิ้นงานมาตัดแต่งด้วยกรรไกร ขัดกระดาษทราย ทำสีรมดำ นำชิ้นงานไปผึ่งและตากแดดให้แห้งอีกครั้ง เพื่อนำชิ้นงานใส่กรองติดไม้ตามรูปแบบทรงต่างๆ เป็นการสิ้นสุดกระบวนการผลิต

นอกจากทางกลุ่มจะส่งเสริมอาชีพให้แก่ชาวบ้านแล้ว ยังได้ส่งต่อภูมิปัญญาท้องถิ่นให้กับเยาวชนรุ่นหลังได้เรียนรู้ เพื่อให้งานตีแผ่นแร่ได้มีการอนุรักษ์สืบต่อกันต่อไป”

สำหรับผู้สนใจสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ สำนักงานเกษตรอำเภอสันกำแพง โทร. (053) 331-096