ศาสตร์เกษตรดินปุ๋ย : ขอบคุณแหล่งข้อมูล : หนังสือเทคโนโลยีชาวบ้าน

http://info.matichon.co.th/techno/techno.php?srctag=05048010659&srcday=2016-06-01&search=no

เกษตรกรดีเด่น

วริศรา ทรัพย์เกษม

กลุ่มผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวบ้านโพนแพง จังหวัดกาฬสินธุ์ เจ้าของรางวัล กลุ่มผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวดีเด่น ประจำปี 2559

ในเดือนพฤษภาคมถือเป็นเดือนที่เริ่มเข้าสู่ฤดูฝน และเป็นระยะเริ่มต้นของฤดูการทำนา ซึ่งในแต่ละปีทางสำนักพระราชวังจะมีการประกาศกำหนด “พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ” หรือที่เรียกว่า “พิธีแรกนาขวัญ” เป็นพระราชพิธีโบราณที่สืบทอดกันมาช้านาน นับตั้งแต่สมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4) แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงโปรดเกล้าฯ ให้จัดขึ้นเพื่อสร้างความเป็นสิริมงคลแก่กระบวนการผลิตพืชพันธุ์ธัญญาหารของประเทศ โดยมุ่งบำรุงขวัญและกำลังใจแก่เกษตรกรชาวไร่ชาวนาเมื่อเข้าสู่ต้นฤดูกาลเพาะปลูกในแต่ละปี นับแต่โบราณจวบจนปัจจุบัน

คุณอนันต์ สุวรรณรัตน์ อธิบดีกรมการข้าว กล่าวว่า งานพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ประจำปี 2559 จัดขึ้น ในวันที่ 8-9 พฤษภาคม 2559 ที่ผ่านมา โดยในปีนี้ กรมการข้าว ได้ขอพระราชทานพันธุ์ข้าวทรงปลูกในฤดูนาปี 2558 ทั้งข้าวนาสวนและข้าวไร่ที่มีคุณลักษณะและความโดดเด่นในด้านต่างๆ จำนวน 10 พันธุ์ รวมน้ำหนักเมล็ดพันธุ์ข้าวทั้งสิ้น 2,667 กิโลกรัม

นอกจากนี้ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ได้มีการคัดเลือกเกษตรกรและสถาบันเกษตรกรดีเด่นแห่งชาติ ประจำปี 2559 เข้ารับพระราชทานโล่รางวัลของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เพื่อเป็นการยกย่องประกาศเกียรติคุณ พร้อมทั้งเผยแพร่ผลงานให้สาธารณชนทั่วไปได้รู้จักและยึดถือเป็นแบบอย่างในแนวทางการปฏิบัติ มีรายชื่อดังนี้

– เกษตรกรดีเด่นแห่งชาติ ประจำปี 2559 สาขาอาชีพทำนา ได้แก่ คุณสันทัด วัฒนกูล เลขที่ 234 หมู่ที่ 1 ตำบลทัพทัน อำเภอทัพทัน จังหวัดอุทัยธานี

– กลุ่มผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวดีเด่น ประจำปี 2559 ได้แก่ กลุ่มผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวบ้านโพนแพง จังหวัดกาฬสินธุ์ เลขที่ 71 หมู่ที่ 8 ตำบลดินจี่ อำเภอคำม่วง จังหวัดกาฬสินธุ์

– ศูนย์ส่งเสริมและผลิตพันธุ์ข้าวชุมชนดีเด่น ประเภทข้าวหอมมะลิ ประจำปี 2559 ได้แก่ ศูนย์ส่งเสริมและผลิตพันธุ์ข้าวชุมชนบ้านดงลิง จังหวัดกาฬสินธุ์ หมู่ที่ 11 ตำบลเจ้าท่า อำเภอกมลาไสย จังหวัดกาฬสินธุ์

– ศูนย์ส่งเสริมและผลิตพันธุ์ข้าวชุมชนดีเด่น ประเภทข้าวอื่นๆ ประจำปี 2559 ได้แก่ ศูนย์ส่งเสริมและผลิตพันธุ์ข้าวชุมชนตำบลงิ้วราย จังหวัดพิจิตร เลขที่ 173 หมู่ที่ 1 บ้านต้นชุมแสง ตำบลงิ้วราย อำเภอตะพานหิน จังหวัดพิจิตร

กลุ่มผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวดีเด่น ประจำปี 2559

การผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว จำเป็นต้องให้ความสำคัญกับการลดการสูญเสียจากกระบวนการผลิต เพื่อให้ได้เมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพมาตรฐาน ตรงตามความต้องการของตลาด ทำให้ชาวนาผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ขายได้ราคา เพื่อยกระดับชาวนาไทยให้สามารถผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพมาใช้ในกระบวนการทำนาให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด เช่นเดียวกับการบริหารจัดการของ กลุ่มผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวบ้านโพนแพง จังหวัดกาฬสินธุ์ ที่ประสบความสำเร็จจนได้รับการคัดเลือกจากกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ให้เป็น กลุ่มผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวดีเด่น ประจำปี 2559

คุณเคน ปูนาสี ประธานกลุ่มผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวบ้านโพนแพง เล่าว่า เมื่อปี 2554 ตนและชาวบ้านได้รวมตัวกันจัดตั้งกลุ่มขึ้นมา มีสมาชิก 190 ราย ในพื้นที่ 2,690 ไร่ ด้วยวิสัยทัศน์ที่ว่า “เราจะผลิตเมล็ดพันธุ์ ที่เป็นเลิศด้านคุณภาพ ปริมาณ เสริมสร้างชุมชนให้เข้มแข็ง” โดยมีความคิดที่อยากจะนำเทคโนโลยีเหมาะสมกับพื้นที่และสภาพแวดล้อมมาใช้ เริ่มแรกได้ประดิษฐ์เครื่องหยอดข้าวแห้งขึ้นมาใช้ประกอบติดกับรถไถเดินตาม ต่อมาได้พัฒนาเครื่องนวดข้าวขนาดเล็ก นวดได้ 1,200 กิโลกรัม/วัน เพื่อช่วยลดต้นทุนและลดพันธุ์ปน ทำให้เมล็ดพันธุ์ที่ผลิตได้มีคุณภาพดี

“กลุ่มของเรามีแนวคิดมุ่งสู่ความสำเร็จแบบมีส่วนร่วม เพื่ออยู่ได้อย่างมั่นคง โดยวางแผนปฏิบัติอย่างมีระบบ จัดตั้งคณะกรรมการบริหารงานด้านต่างๆ เพิ่มประสิทธิภาพการผลิต เชื่อมโยงเครือข่าย เสริมสร้างรายได้ สร้างยุวชนสืบสานอาชีพทำนา อนุรักษ์วัฒนธรรมพื้นบ้านให้เป็นแหล่งเรียนรู้และต้นแบบการผลิต”

ด้านการบริหารจัดการพื้นที่ ได้มีการจัดหาแหล่งน้ำโดยขุดสระ ขุดลอกคลอง และลดต้นทุนการผลิตโดยทำนาดำและนาหยอด เพื่อลดอัตราการใช้เมล็ดพันธุ์ ผลิตปุ๋ยใช้เองเพื่อลดค่าใช้จ่าย ได้แก่ ปุ๋ยอินทรีย์ น้ำหมักชีวภาพ ปุ๋ยหมัก ปุ๋ยคอก ปลูกพืชปุ๋ยสด และไถกลบตอซัง นอกจากนี้ ยังประสานงานกับหน่วยงานภาครัฐและเอกชน ขอรับการสนับสนุนการขุดสระน้ำและถังน้ำหมักปุ๋ยอินทรีย์ชีวภาพ ปุ๋ยคอก สร้างโรงปุ๋ยชีวภาพ ศาลาอเนกประสงค์ ลานตากเมล็ดพันธุ์ ศูนย์เรียนรู้และศูนย์บริการชาวนา พันธุ์ปลาน้ำจืดเลี้ยงในอ่างเก็บน้ำหมู่บ้าน

กลุ่มผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวบ้านโพนแพง เน้นให้สมาชิกยึดหลักขยัน ซื่อสัตย์ ประหยัด ดำรงตนตามแบบเศรษฐกิจพอเพียง ด้วยการบริหารจัดการของคณะกรรมการ 4 คณะ คือ คณะกรรมการบริหารกลุ่ม คณะกรรมการตรวจแปลงขยายพันธุ์ คณะกรรมการตรวจสอบเมล็ดพันธุ์ และคณะกรรมการจัดการรวบรวมผลผลิต แต่ละคณะมีบทบาทในการวางแผนจัดทำแปลง การควบคุมแปลงผลิตของสมาชิกให้ได้มาตรฐาน มีการรายงานผลการตรวจแปลง บริหารการใช้อุปกรณ์การผลิตเมล็ดพันธุ์ และประสานงานการตรวจตัดสินแปลงกับเจ้าหน้าที่ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวอย่างสม่ำเสมอ

“ด้วยการมีระบบการจัดการผลผลิตที่ดี โดยเมล็ดพันธุ์ส่วนเกินจากการจำหน่ายให้กับศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวนำไปบรรจุกระสอบจำหน่ายเป็นเมล็ดพันธุ์คุณภาพดีในชุมชนและกระจายไปยังเครือข่าย ทำให้ได้ผลผลิตข้าวขาวดอกมะลิ 105 ฤดูฝน ปี 2556-2558 รวม 3 ฤดู เป้าหมายรวมอยู่ที่ 2,519.44 ตัน สามารถผลิตเมล็ดพันธุ์ดีได้ตามเป้าหมาย คือผลิตได้ 2,581.41 ตัน คิดเป็นร้อยละ 102.46 ของเป้าหมาย”

กลุ่มให้ความสำคัญกับการมีส่วนร่วมของสมาชิกในกิจกรรมของกลุ่ม เช่น การประชุมจัดทำแปลงผลิตเมล็ดพันธุ์ให้แก่ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าว เข้าร่วมโครงการหมู่บ้านส่งเสริมและผลิตเมล็ดพันธุ์ เป็นวิทยากรถ่ายทอดความรู้ในโครงการศูนย์เรียนรู้เรื่องข้าวในโรงเรียน ตั้งแต่การหยอดข้าวแห้ง การปักดำ ทำนาแบบประณีต ตัดพันธุ์ปน ลงแขกเกี่ยวข้าว จนถึงการนวดข้าว เพื่อเรียนรู้การปลูกข้าวอย่างครบวงจรผ่านศูนย์เรียนรู้และศูนย์บริการชาวนา ซึ่งจัดตั้งขึ้น 4 ศูนย์ คือ ศูนย์เรียนรู้วิสาหกิจชุมชนตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง ศูนย์เรียนรู้โรงปุ๋ยชีวภาพ ศูนย์เรียนรู้โรงสีข้าว และศูนย์เรียนรู้กลุ่มย้อมคราม นอกจากนี้ สมาชิกหลายคนยังมีบทบาทในการเป็นคณะกรรมการของหมู่บ้านด้านต่างๆ เช่น กลุ่มโรงปุ๋ยชีวภาพ กลุ่มเครื่องจักรกล กลุ่มรถนวด กลุ่มโรงสีข้าว กลุ่มเครื่องจักสาน และกลุ่มผู้เลี้ยงโค เพื่อดูแลรักษาผลประโยชน์ของสมาชิก เสริมสร้างรายได้ และเป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชน

ด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ให้ความสำคัญกับการป้องกันและรักษาดิน โดยรณรงค์ลดการเผาตอซังและฟางข้าว นำจุลินทรีย์ย่อยสลายตอซังมาใช้ในการกำจัดข้าวเรื้อ และส่งเสริมให้สมาชิกใช้ปุ๋ยพืชสด ปุ๋ยอินทรีย์ควบคู่กับปุ๋ยเคมี ทั้งนี้ได้มีการอบรมสมาชิกให้เป็นผู้อารักขาข้าวหรือมิสเตอร์ไรซ์ เรียนรู้แมลงที่เป็นประโยชน์และแมลงศัตรูข้าว ให้สามารถสำรวจระบบนิเวศในนาข้าวและตรวจนับแมลงเพื่อประเมินการระบาดของศัตรูข้าวในพื้นที่ เน้นป้องกันกำจัดศัตรูพืชโดยวิธีผสมผสาน โดยใช้สารชีวภาพแทนสารเคมี ใช้น้ำส้มควันไม้ น้ำหมักสะเดา ใช้เชื้อราไตรโคเดอร์มาและบิวเวอเรียมาช่วยควบคุมเชื้อราและแมลงในนาข้าว

ท่านที่สนใจอยากเรียนรู้วิธีการบริหารจัดการการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวของกลุ่มผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวบ้านโพนแพง สามารถสอบถามไปได้ที่ คุณเคน ปูนาสี ประธานกลุ่มผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวบ้านโพนแพง เลขที่ 71 หมู่ที่ 8 ตำบลดินจี่ อำเภอคำม่วง จังหวัดกาฬสินธุ์ โทรศัพท์ (088) 329-2535