ไม้ต้นนี้ เป็นไม้มีขึ้นเฉพาะถิ่นในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในประเทศไทยพบขึ้นตามป่าธรรมชาติในทุกๆภาค และในยุคสมัยก่อนนิยมปลูกกันอย่างแพร่หลายตามวัดวาอาราม เนื่องจากเป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ใบดกหนาแน่นให้ร่มเงาดีมากนั่นเอง มีชื่อวิทยาศาสตร์คือ TERMINALIA BELLIRICA (GAERTN) ROXB ชื่อสามัญ BELERIC MYROBALAN อยู่ในวงศ์ COMBRETACEAE เป็นไม้ยืนต้น ผลัดใบ สูง 20-35 เมตร กิ่งอ่อนมีขน ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับรูปไข่กลับหรือรูปรี ปลายมนหรือเป็นติ่งสั้น โคนสอบเป็นรูปลิ่ม ผิวใบด้านบนมีขนสีน้ำตาลอ่อน เมื่อใบโตเต็มที่ขนจะหลุดและหายไป บริเวณกลางก้านใบจะมีตุ้ม 1 คู่

ดอก ออกเป็นช่อเดี่ยวๆตามซอกใบหรือตามกิ่งก้าน ปลายช่อดอกห้อยลง ช่อยาว 10-15 ซม. มีกลีบเลี้ยงขนาดเล็กจำนวน 5 แฉก ไม่มีกลีบดอก มีเกสรตัวผู้ 10 อัน ดอกเป็นสีขาวแกมเหลืองอ่อน “ผล” รูปกลมหรือรี มีพูตื้นๆ 5 พู ผิวผลมีขนสีน้ำตาลหนาแน่น มีเมล็ด 1 เมล็ด ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด มีชื่อเรียกอีกคือ ลัน, สมอแหน, สะคู้, แหน, แหนขาว, แหนต้น, สมอใหญ่ และ ลูกหมอพ่อยักษ์

ประโยชน์ เปลือกต้นใช้ฟอกหนังย้อมผ้าให้สีเขียวขี้ม้า เนื้อไม้ก่อสร้างบ้านเรือน ทำหีบเครื่องมือเกษตรและต่อเรือ

ทางสมุนไพร ผลอ่อนมีรสเปรี้ยวกินแก้ไข้ แก้ลม ผลแก่รสฝาดแก้โรคตา บำรุงธาตุ แก้ไข้ แก้ริดสีดวงทวาร เมล็ดในกินแก้บิด ใบสดตำพอกบาดแผลสด เปลือกต้นต้มน้ำดื่มขับปัสสาวะ รากแก้โลหิตพิการทำให้ร้อน

ปัจจุบันต้น “สมอพิเภก” มีขาย ที่ตลาดนัดไม้ดอกไม้ประดับ สวนจตุจักร ทุกวันพุธ-พฤหัสฯ บริเวณโครงการ 21 แผง “คุณพร้อมพันธุ์” ราคาสอบถามกันเอง ปลูกได้ในทุกพื้นที่ของประเทศไทย สามารถสร้างระบบนิเวศได้ดีครับ.

“นายเกษตร”