วันหยุดก่อนสงกรานต์ ผมอัพเดตความรู้ด้านการศึกษาของหลายประเทศ แล้วก็พบความสัมพันธ์ระหว่างการทุ่มเทให้การศึกษากับความเจริญของประเทศ

ประเทศหนึ่งซึ่งผมไปเยือนมาหลายครั้ง และพบว่ามีความเจริญมั่นคงทุกด้าน นั่นคือ ราชอาณาจักรสวีเดน ที่นี่มีกฎหมายการศึกษาที่ชัดเจนมาก เด็กอายุ 6 ปี มีสิทธิที่จะเข้าเรียนในชั้นประถมศึกษาได้ ถ้าผู้ปกครองต้องการ ทุกเทศบาลในประเทศนี้จะต้องจัดสถานที่ดูแลเด็กหลังโรงเรียนเลิกที่เรียกว่า fritidshem ที่หมายถึง สถานดูแลเด็กช่วงเวลาว่าง ที่รับเด็กตั้งแต่เริ่มเข้าชั้นเตรียมประถมไปจนถึงเด็กอายุ 12 ปี

สิทธิประโยชน์ของนักเรียนนักศึกษาทุกระดับ ได้รับการเขียนไว้ตายตัว เช่นในระดับประถมศึกษา ค่าเล่าเรียนฟรี อุปกรณ์การศึกษาฟรี อาหารกลางวันฟรี บริการด้านการเดินทางไป-กลับฟรี ดูแลด้านสุขภาพร่างกายของนักเรียนฟรี ดูแลเรื่องสุขภาพฟันให้ฟรี มีประกันอุบัติเหตุให้นักเรียนฟรี ฯลฯ

สิ่งที่นักเรียนชั้นเตรียมอุดมศึกษาของสวีเดนได้รับก็คือ ไม่ต้องเสียค่าเล่าเรียน เทศบาลจัดอาหารกลางวันไว้ให้ฟรี กฎหมายเกี่ยวกับโรงเรียนระบุเอาไว้เลยว่า นักเรียนระดับเตรียมอุดมศึกษาจะต้องได้รับหนังสือเรียน เครื่องเขียน เครื่องมือ และอุปกรณ์อื่นที่จำเป็นสำหรับการเรียนฟรี ดูแลรักษาสุขภาพฟรี ได้รับเงินสนับสนุนการศึกษาในรูปของเงินช่วยเหลือการศึกษา และมีเงินกู้เพื่อการศึกษาในระดับนี้ด้วย

บ้านของนักเรียนเตรียมอุดมศึกษาของสวีเดน ถ้าอยู่ห่างจากโรงเรียนเกิน 6 กิโลเมตร นักเรียนจะได้รับเงินช่วยเหลือค่าเดินทางประจำวัน ถ้านักเรียนต้องไปโรงเรียนที่ตั้งอยู่นอกเขตเทศบาลที่ตนพำนักพักอาศัยอยู่ เทศบาลของตนต้องเป็นผู้ออกเงินช่วยค่าที่พัก เทศบาลส่วนใหญ่จะทำประกันอุบัติเหตุให้กับนักเรียน ซึ่งส่วนใหญ่จะคุ้มครองเฉพาะวันที่ไปโรงเรียนและคุ้มครองการเดินทางระหว่างบ้านไปโรงเรียนเท่านั้น

สำหรับการศึกษาระดับปริญญาตรี โท เอก นักศึกษาที่พักอาศัยอยู่ในราชอาณาจักรสวีเดนอยู่แล้ว หรือมาจากประเทศสมาชิกสหภาพยุโรป และสวิตเซอร์แลนด์ จะไม่เสียค่าเล่าเรียน แต่จะต้องจ่ายค่าหนังสือ และค่าอุปกรณ์การเรียน และนักศึกษาชั้นปริญญาตรี โท เอก จะได้รับ “เงินสนับสนุนการศึกษา”

รัฐบาลสวีเดนสนับสนุนการศึกษาผู้ใหญ่และการศึกษาสำหรับประชาชน ซึ่งมีทั้งการศึกษาผู้ใหญ่ในระดับประถมศึกษา (9 ชั้น) ระดับเตรียมอุดมศึกษา สำหรับผู้มีความพิการทางสมอง และการสอนภาษาสวีเดนสำหรับคนต่างชาติ

สวีเดนยังมีพวกการศึกษาเสริมที่แยกเป็นอิสระจากการศึกษาในระบบ รัฐบาลให้ความช่วยเหลือกลุ่มต่างๆ ที่ตั้งขึ้นมาเพื่อให้การศึกษาเสริมนี้อย่างมาก การศึกษาเสริมนิยมทำเป็นกลุ่ม บางกลุ่มก็ตั้งเพื่อมุ่งให้การศึกษากับวัยรุ่น บางกลุ่มก็ให้ผู้ใหญ่ กลุ่มพวกนี้จะเรียนด้านศิลปกรรม ดนตรี การละคร การออกแบบ การฝีมือ การสื่อสาร การบิน การดูแลสัตว์ การอนามัยและการรักษาสุขภาพ ฯลฯ

การศึกษาเสริมสอนกันเป็นกลุ่มย่อย เรียกว่า studiecirkel ในบ้านเราก็ต้องคนมีสตางค์เท่านั้นล่ะครับ ถึงจะมีกำลังเรียนได้ อย่างโรงเรียนสอนพิเศษด้านดนตรีตามห้างสรรพสินค้า แต่ที่สวีเดน ใครตั้งกลุ่มสอนสิ่งที่เป็นประโยชน์กับประชาชน ถือว่าผู้นั้นเสียสละ รัฐบาลรีบเอาสตางค์ไปช่วยเหลือ ผู้เรียนก็ไปเรียนได้โดยไม่ต้องเสียเงิน

บางประเทศตัดคณะกรรมการการศึกษาระดับอำเภอและจังหวัดเพื่อจะรวบอำนาจไว้กับผู้ว่าราชการ ซึ่งเป็นการบริหารราชการส่วนภูมิภาค เพราะผู้มีอำนาจต้องการที่จะสั่งซ้ายหันขวาหันได้โดยตรงจากส่วนกลาง

ผิดกับแนวโน้มการบริหารการศึกษาโลก ซึ่งหันมาเน้นการกระจายอำนาจ อย่างที่สวีเดนนี่ กระจายทุกระดับ ที่นี่มีแม้แต่สภาการศึกษาประชาชนที่ทำหน้าที่จัดเงินช่วยเหลือให้วิทยาลัยการศึกษาประชาชน และสหพันธ์การศึกษาประชาชน

ประเทศที่ประสบความสำเร็จ ผู้คนทั้งประเทศมักจะบ้าการศึกษา บ้าการเข้าอบรมสัมมนา อย่างสวีเดน มีสหพันธ์การศึกษาเป็นองค์กรอิสระ เป็นขบวนการประชาชนทำหน้าที่ให้การศึกษาแก่ประชาชนทั่วไป แต่ละกลุ่มก็จะมีแนวความคิดและแนวทางการสอนของตนเอง อย่างกลุ่ม ABF ยึดแนวคิดของขบวนการผู้ใช้แรงงาน

แต่ละปี สหพันธ์การศึกษาเหล่านี้จัดกลุ่มการศึกษามากถึง 3 แสนกลุ่ม มีประชาชนคนสวีเดนเข้าร่วมกิจกรรมประมาณ 2 ล้านคน แต่ถ้าเป็นโปรแกรมด้านวัฒนธรรม ปีหนึ่งก็จัดกันประมาณ 2.5 แสนครั้ง มีคนเข้าร่วมประมาณ 15 ล้านคน

อ่านการศึกษาของสวีเดนไปได้ไม่กี่หน้า ผมต้องรีบเอาน้ำแข็งโปะตาครับ เพราะตาร้อนผ่าวด้วยความอิจฉาคนที่นั่น

ยังมีอีกหลายประเทศครับที่มุ่งเน้นเรื่องการศึกษาเหลือเกิน พยายามให้คนเข้าถึงการศึกษาได้ง่ายและให้ต้นทุนทางการศึกษาถูก.

คุณนิติ นวรัตน์
songlok@outlook.co.th
http://www.nitipoom.media
http://www.facebook.com/nitipoom.thailand