ในสัปดาห์นี้เราได้คุยกันถึงเรื่องการทำหมันสุนัขเพศผู้กันต่อนะครับ

3.การฉีดต้องวางยาสลบหรือไม่?

การฉีดแม้จะไม่จำเป็นต้องวางยาสลบก่อน แต่แนะนำให้ฉีดยาซึมสุนัขก่อน เนื่องจากสัตว์อาจดิ้นรนขณะฉีด และเนื่องจาก zinc gluconateเป็นสารที่ก่อให้เกิดเนื้อตาย หรือ necrotizing agent ผลเสียที่อาจพบเมื่อยารั่วออกจากตำแหน่งที่ต้องการฉีดและสัมผัสกับผิวหนังหุ้มอัณฑะ (scrotum) คือทำให้เกิดอาการระคายเคือง อักเสบอย่างรุนแรงเนื้อเยื่อจะมีการบวมแดง ร้อนและเจ็บปวด สุนัขจะแทะเลียแผลจนหนังหุ้มอัณฑะฉีกขาดเป็นบาดแผลเปิด และอาจมีการติดเชื้อแทรกซ้อนตามมาหากไม่ได้รับการรักษา

4.ผลของ Zinc gluconate ต่อการคุมกำเนิด?

การฉีด zinc gluconate สามารถคุมกำเนิดสุนัขได้จริง จากรายงานผลการใช้ฉีดเข้าอัณฑะในสุนัขเพศผู้ 224 ตัว อายุระหว่าง 3-10 เดือนตามที่กำหนด ให้ผลคุมกำเนิดถาวร (sterilization) ถึงร้อยละ 99.6 โดยจะมีผลทำให้เกิดการฝ่อลีบ (atrophy) ของอัณฑะ (ขนาดอัณฑะลดลง70-90% ในสุนัขก่อนวัยเจริญพันธุ์ และ 50% ในสุนัขวัยเจริญพันธุ์ แต่ขนาดอาจไม่เท่ากันทั้งสองข้าง) รวมทั้งอิพิดิไดมิส และต่อมลูกหมากก็จะฝ่อไปด้วยเช่นกัน เมื่อเนื้อเยื่ออัณฑะเกิดพังผืด (fibrosis) ตัวอสุจิจะไม่สามารถเคลื่อนตัวออกจากท่อสร้างอสุจิ ( seminiferous tubules)ไปยังท่อพักอสุจิ (epididymis) ละท่อนำอสุจิ (vas deferens) ได้

อย่างไรก็ตามมีหลายการศึกษาทดลองใช้ zinc gluconateเพื่อคุมกำเนิดในสุนัข พบว่าระยะเวลาที่มีผลคุมกำเนิดหลังฉีดแตกต่างกันไป เนื่องจากอสุจิส่วนหนึ่งยังคงถูกเก็บไว้ในท่อพักอสุจิ จะเริ่มเห็นผลตั้งแต่ 26-90 วันหลังฉีดและประสิทธิภาพยังขึ้นกับชนิดและขนาดยาด้วย โดยทั่วไปจะให้ผลในการคุมกำเนิดหลัง 60 วันไปแล้ว

หากการฉีดในสุนัขวัยเจริญพันธุ์ ด้านประสิทธิภาพของยาพบว่าสุนัขส่วนใหญ่จะเป็นหมัน (sterile/infertility) โดยยืนยันจากการตรวจไม่พบอสุจิในน้ำเชื้อ (azoospermia) และสุนัขส่วนหนึ่งจะอยู่ในสภาพไม่สมบูรณ์พันธุ์ (subfertile) โดยพบอสุจิปริมาณน้อยในน้ำเชื้อ (oligozoospermia) และเป็นอสุจิที่ไม่สมบูรณ์มีการเคลื่อนไหวช้าลง (asthenospermia)

สำหรับผลต่อระดับฮอร์โมนเพศผู้ (testosterone) พบว่าระดับฮอร์โมนจะลดลงหลังฉีด แต่ไม่หมดไป ซึ่งแตกต่างกับวิธีผ่าตัดเอาอัณฑะออก เพราะการฉีดยานั้น พบว่าส่วนที่ไม่เสียหายยังคงทำหน้าที่สร้างฮอร์โมนเพศผู้ได้ตามปกติ สุนัขจะยังมีพฤติกรรมที่เกี่ยวเนื่องกับฮอร์โมนเพศอยู่เช่นพฤติกรรมทางเพศ (sexual behavior) และพฤติกรรมการต่อสู้ (hunting behavior) เป็นต้น

5.ผลดีและผลเสียเปรียบเทียบกับการผ่าตัด castration?

มีจากการศึกษา เปรียบเทียบการฉีด zinc gluconateจำนวน 103 ตัว กับการผ่าตัดทำหมันโดยวิธี castration จำนวน 58 ตัวพบว่า วิธีการฉีดยาเข้าอัณฑะเป็นที่ยอมรับของประชาชนในพื้นที่ที่มีการเก็บข้อมูล (หมู่เกาะ Galapagos) มากกว่าการผ่าตัด เนื่องจากเจ้าของต้องการให้สุนัขคงพฤติกรรมการล่าและหลีกเลี่ยงการวางยาสลบ

การฉีด zinc gluconate สามารถทำได้ไม่ยุ่งยาก รวดเร็ว สุนัขส่วนใหญ่ไม่แสดงอาการเจ็บปวดขณะฉีด (รายงานไม่ได้ระบุว่ามีการฉีดยาซึมก่อนการฉีดยาเข้าอัณฑะหรือไม่) ปัญหาแผลแตกหลังการผ่าตัดทำหมัน และผลแทรกซ้อนในสุนัขที่ได้รับการฉีดยาเข้าอัณฑะนั้น พบปัญหาแทรกซ้อนไม่แตกต่างกัน (ประมาณ 3-4%)

ปัญหาที่พบคือสภาพอักเสบเนื้อตายอย่างรุนแรง (severe necrotizing reactions) ที่ตำแหน่งฉีดยาใน 4-6 วันหลังฉีด มีเพียง4 ตัวที่มีปัญหาแทรกซ้อนเป็นสุนัขขนาดใหญ่ เนื่องจากได้รับยาฉีดปริมาณค่อนข้างมาก (0.8-1.0 mL) ต่ออัณฑะ 1 ข้าง บางตัวพบการบวมแดงที่บริเวณอัณฑะ บางตัวมีรูแผลเปิดที่หนังหุ้มอัณฑะ และพบท่อdraining tract ที่หนังหุ้มอัณฑะหรือบริเวณหนังหุ้มอวัยวะเพศ (prepuce)และมีการกัดแทะ (chewing) แผลที่หนังหุ้มและเนื้ออัณฑะของตัวเองด้วย

ติดตามตอนจบสัปดาห์หน้านะครับ

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นายสัตวแพทย์ ดร.ทิลดิสร์ รุ่งเรืองกิจไกร
ฝ่ายประชาสัมพันธ์และส่งเสริมภาพลักษณ์องค์กร
คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย