1 ใน 500 สถานที่ที่พ่อแนะนำให้พวกเราไปเยือนให้ได้ในชีวิตนี้ก็คือ โทโร อาณาจักรขนาดเล็กกลางป่าดงดิบที่มีพรมแดนติดกับคองโก ซึ่งพ่อเคยบุกป่าฝ่าดงไปเฝ้าพระเจ้ารูคิราบาไซจา โอโย ยิมบา คาบัมบา อิกูรู รูคิดีที่ 4 เมื่อ พ.ศ.2545

สมัยนั้น ถนนหลวงที่ไปราชอาณาจักรโทโรยังไม่มี ต้องเดินทางไปตามถนนหนทางไปป่าดงดิบที่ชาวเผ่าพื้นเมืองเผ่าต่างๆใช้เชื่อมไปมาหาสู่กัน เมื่อนำภาพยนตร์สารคดีที่พ่อทำไว้เมื่อ พ.ศ.2545 มาดู เราก็จึงได้เห็นความยากลำบากของการเดินทาง น้องสาวถามว่า อะไรเป็นแรงจูงใจที่ทำให้พ่อเดินทางไปในดินแดนแสนไกลและยากลำบากเหล่านั้น พ่อตอบว่าเป็นแรงบันดาลใจจากการอ่านบันทึกการเดินทางของคนที่เข้าไปในทวีปแอฟริกายุคแรกๆ ทั้งเดวิด ลิฟวิงสโตน เฮนรี สแตนเลย์ คาร์ล ปีเตอร์ และซีซิล โรดส์

แม้จะเกิดในป่าดงดิบและเติบโตในหมู่บ้านชนบท แต่พ่อก็มีโอกาสได้อ่านหนังสือผจญภัยของลิฟวิงสโตน มิชชั่นนารีชาวสก็อตที่ไปทวีปแอฟริกาเมื่อ ค.ศ.1841 หรือ 155 ปีก่อน ลิฟวิงสโตนสำรวจและเผยแผ่คริสต์ศาสนาให้ชาวพื้นเมืองอยู่นานถึง 30 ปี คนภายนอกไม่ได้ข่าวลิฟวิงสโตนตั้งแต่ ค.ศ.1871 หนังสือพิมพ์นิวยอร์กเฮอรัลด์จึงออกทุนให้นักหนังสือพิมพ์ที่ชื่อสแตนเลย์ไปตามลิฟวิงสโตน ตามจนเจอ แต่ลิฟวิงสโตนไม่ยอมกลับ และตายเมื่อ ค.ศ.1873 หนังสือของลิฟวิงสโตนทำให้คนยุโรปสนใจทวีปแอฟริกามาก

ส่วนสแตนเลย์ เมื่อนำข่าวของลิฟวิงสโตนมาบอกชาวโลกแล้ว ก็กลับไปทวีปแอฟริกาเพื่อสำรวจแม่น้ำคองโก ทะเลสาบแทนแกนยีกา และทะเลสาบวิกตอเรีย หนังสือที่สแตนเลย์เขียนทำให้พระเจ้าเลียวโปลด์ที่ 2 แห่งเบลเยียม ทรงสนใจทวีปแอฟริกาและทรงจัดตั้งบริษัทขึ้นเพื่อวัตถุประสงค์ไปก่อตั้งอาณานิคมที่นั่น

หนังสือเล่มต่อมาของการบุกทวีปแอฟริกาในยุคแรกเขียนโดยปีเตอร์ ผู้จัดการวางแผนและโฆษณาการเดินทางไปแสวงหาอาณานิคมในทวีปแอฟริกาของเยอรมนี

อีกเล่มหนึ่งที่อ่านแล้ววางไม่ลงก็คือ การผจญภัยไปพบบ่อเพชรในทวีปแอฟริกาใต้ของโรดส์ ภายหลังโรดส์ตั้งบริษัทแอฟริกาใต้เพื่อครอบครองแผ่นดินผืนใหญ่ และตั้งชื่อแผ่นดินผืนใหญ่นั้นว่าโรดีเซีย โรดส์ เป็นนายกรัฐมนตรีแคว้นแคปโคโลนีระหว่าง ค.ศ.1890-1896 จากนั้นก็ขยายอาณานิคมของอังกฤษในแอฟริกาใต้ และวางแผนสร้างทางรถไฟจากกรุงไคโรของอียิปต์ ซึ่งอยู่ในตอนเหนือ ไปยังเมืองเคปทาวน์ซึ่งอยู่ทางตอนใต้ของทวีป

พระเจ้าเลียวโปลด์ที่ 2 แห่งเบลเยียม ทรงใช้บริษัทรวบรวมดินแดนในแอฟริกากลางมาตั้งเป็นรัฐอิสระคองโก Congo Free State แต่มีข่าวการทารุณชาวพื้นเมืองของบริษัทมาก บริษัทจึงถูกบังคับให้ขายดินแดนให้รัฐบาลเบลเยียม รัฐบาลเบลเยียมได้เปลี่ยนชื่อดินแดนพวกนี้เป็น Belgian Congo การนำเพชร ทองคำ งาช้าง ยาง และอาหารป่ากลับมาเบลเยียมเป็นกอบเป็นกำ ทำให้ฝรั่งสนใจที่จะกระโจนเข้าไปในทวีปแอฟริกามาก

หนังสือและนวนิยายเกี่ยวกับการเดินทางผจญภัยในดินแดนกลางป่าดงพงไพรในทวีปแอฟริกาเป็นแรงบันดาลใจทำให้พ่อและคณะเดินทางไปหลายสิบประเทศและไปจนครบทุกภูมิภาคของทวีปนี้ หลังจากภาพยนตร์สารคดีเปิดเลนส์ส่องโลกแพร่ภาพตามสถานีโทรทัศน์ ก็มีคนไทยเดินทางไปลงหลักปักธุรกิจและสร้างฐานชีวิตตามประเทศในทวีปแอฟริกา จนถึงบัดนี้ กล้าเขียนได้ว่ามีคนไทยกระจายอยู่ครบ 54 ประเทศในทวีปแอฟริกา

2 ปีที่ผ่านมา ทั้งภาครัฐและเอกชนของไทยแผ่วเรื่องทวีปแอฟริกาลงไปมาก ในขณะที่มาเลเซีย สิงคโปร์ เวียดนาม ไต้หวัน เกาหลี ญี่ปุ่น และจีน เร่งเครื่องเต็มที่

น่าเสียดายโอกาสของประเทศไทย

ทว่ายังไม่สายครับ เพราะในอดีต ทั้งเอกชนและรัฐบาลไทยมีพื้นฐานของทวีปนี้แน่นหนาพอสมควร เราก็ยังพอกลับไปเอาของเก่ามาต่อยอดได้

แต่ถ้าทิ้งไว้นาน เราคงต้องโบกธงยอมแพ้โอกาสในทวีปนี้ไปเลย.

นิติการุณย์ มิ่งรุจิราลัย
songlok1997@gmail.com