แตนเบียนบราคอน ฮีบีเตอร์ (Bracon hebetor) ศัตรูธรรมชาติที่มีประสิทธิภาพในการควบคุมจำนวนประชากรหนอนหัวดำมะพร้าว ซึ่งเป็นหนึ่งในมาตรการป้องกันกำจัดศัตรูมะพร้าว (หนอนหัวดำ) ด้วยวิธีผสมผสานแบบครอบคุลมพื้นที่ โดยการมีส่วนร่วมอย่างยั่งยืน ทั้งนี้ กรมส่งเสริมการเกษตรได้ดำเนินการผลิตพ่อ-แม่พันธุ์แตนเบียนบราคอนส่งให้กับศูนย์จัดการศัตรูพืชชุมชน (ศจช.) เพื่อผลิตขยายแตนเบียนสำหรับปล่อยในพื้นที่ระบาด ทั้ง 29 จังหวัด

นางกัญญา จันวิไชย หัวหน้ากลุ่มอารักขาพืช สำนักงานเกษตรจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ กรมส่งเสริมการเกษตร กล่าวว่า จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ มีศูนย์จัดการศัตรูพืชชุมชน หรือ ศจช.ที่มีศักยภาพในการผลิตแตนเบียนบราคอน จำนวน 50 แห่ง เนื่องจากประจวบคีรีขันธ์เป็นจังหวัดที่พบการระบาดของหนอนหัวดำทำลายผลผลิตมะพร้าวของเกษตรกรมาตั้งแต่ปี 2555 ทางสำนักงานเกษตรจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ จึงได้ถ่ายทอดความรู้เรื่องการผลิตและขยายแตนเบียน ให้กับสมาชิกกลุ่มเกษตรกรของศูนย์จัดการพืชชุมชนในพื้นที่ โดยได้รับการสนับสนุนงบประมาณจากทางจังหวัดให้ผลิตแตนเบียนเพื่อใช้ควบคุมประชากรหนอนหัวดำอย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน

อย่างไรก็ตาม ปีนี้สถานการณ์การระบาดของหนอนหัวดำมะพร้าวเพิ่มขึ้นในพื้นที่ 29 จังหวัดจนส่งผลกระทบต่อเกษตรกรและภาพรวมทางเศรษฐกิจ กรมส่งเสริมการเกษตร จึงได้ดำเนินโครงการป้องกันกำจัดศัตรูมะพร้าว (หนอนหัวดำ) ด้วยวิธีผสมผสานแบบครอบคลุมพื้นที่ โดยการมีส่วนร่วมอย่างยั่งยืน ซึ่ง ศจช.ทั้ง 50 ศูนย์ของจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ได้เข้ามามีบทบาทสำคัญในการผลิตขยายแตนเบียนพร้อมปล่อย ในพื้นที่ที่มีการระบาดของหนอนหัวดำ ซึ่งสำนักงานเกษตรจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ มีหน้าที่สนับสนุนไข่ผีเสื้อข้าวสาร และพ่อ-แม่พันธุ์แตนเบียนขยาย ให้กับศจช.ทั้ง 50 ศูนย์ ศูนย์ละ 50 กล่องเป็นอย่างน้อย รวมทั้งตรวจสอบคุณภาพการผลิตแตนเบียน และแก้ไขปัญหาอุปสรรคที่เกิดขึ้นระหว่างการผลิต เพื่อให้ได้แตนเบียนที่มีคุณภาพสามารถนำไปปล่อยในสวนมะพร้าวควบคุมประชากรหนอนหัวดำได้ตามเป้าหมายที่กำหนด โดยแต่ละ ศจช.จะผลิตแตนเบียนบราคอน 2 ครั้งต่อเดือน เฉลี่ยจะได้แตนเบียนรวมกันเดือนละ 10 ล้านตัว ระยะเวลาโครงการ 9 เดือน จะมีจำนวนแตนเบียนบราคอนกว่า 90 ล้านตัว เพื่อใช้สำหรับปล่อยในพื้นที่ที่มีการระบาดในอัตรา 200 ตัวต่อไร่ และต้องปล่อยอย่างต่อเนื่องในพื้นที่เดียวกัน ที่สำคัญควรจะปล่อยช่วงเย็นจะเหมาะสมที่สุด

ทั้งนี้ จากการผลิตแตนเบียนไว้ใช้เองของเกษตรกรสมาชิก ศจช.ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา พบว่าการปล่อยแตน ช่วยลดจำนวนประชากรหนอนหัวดำได้ไม่ต่ำกว่า 20-30% แต่ก็นับเป็นชีววิธีที่ให้ผลในระยะยาวและยั่งยืน โดยเฉพาะกรณีการระบาดในระยะที่ไม่รุนแรงจะเห็นผลค่อนข้างชัดเจน แต่ถ้าระบาดรุนแรงหรือต้นมะพร้าวที่มีอายุมากและสูงกว่า 12 เมตร จะใช้วิธีปล่อยแตนเบียนร่วมกับการใช้สารเคมีฉีดเข้าลำต้น สามารถป้องกันหนอนหัวดำได้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น

ด้าน นายสุรพล เฟื่องสุวรรณ ประธานศูนย์จัดการศัตรูพืชชุมชนบ้านตลาดบน อ.ปราณบุรี จ.ประจวบคีรีขันธ์ กล่าวเสริมว่า การผลิตแตนเบียนบราคอนของศูนย์จัดการศัตรูพืชชุมชนที่นี่จะให้เกษตรกรเข้ามามีส่วนร่วม คือร่วมกันผลิตและร่วมกันเอาไปปล่อยในสวนมะพร้าว ซึ่งที่ผ่านมาก็มีทั้งคนที่เชื่อถือในการใช้ชีววิธีคือปล่อยแตนเบียนช่วยกำจัดหนอนหัวดำมะพร้าว แต่รายที่ไม่เชื่อก็จะใช้สารเคมีเพราะเห็นผลเร็ว ตนจึงได้ทำแปลงตัวอย่างในการใช้แตนเบียนควบคุมหนอนหัวดำในแต่ละหมู่บ้าน เพื่อพิสูจน์ให้เกษตรกรเห็นว่าชีววิธีสามารถทำได้จริง แต่ต้องทำอย่างถูกต้องเหมาะสม เช่น ในสวนที่ต้นมะพร้าวสูงกว่า 12 เมตร แตนเบียนจะบินขึ้นไปไม่ถึง ก็จะปลูกพืชอื่นร่วมเป็นระดับต่างๆ ให้แตนเบียนได้เกาะและบินขึ้นไปกำจัดหนอนหัวดำที่ต้นมะพร้าวได้

สำหรับวิธีการผลิตแตนเบียนบราคอน ทางศูนย์จัดการศัตรูพืชชุมชนได้รับการสนับสนุนไข่ผีเสื้อข้าวสาร จากสำนักงานเกษตรจังหวัด ก็จะนำมาเพาะไข่หนอน ใช้เวลา 45 วัน จึงนำหนอนมาเลือก แบ่งเป็น 10 ตัวต่อกระปุก และนำพ่อ-แม่พันธุ์แตนเบียนใส่เข้าไป เก็บไว้ 15 วัน จะได้แตนเบียน 100 ตัว จากนั้นจะนำมาคัดเฉพาะตัวเมียและตัวที่สมบูรณ์ ก็จะได้แตนเบียนคุณภาพประมาณ 50 ตัวต่อกระปุก สามารถนำไปปล่อยในสวนมะพร้าวเพื่อทำลายหนอนหัวดำได้ทัน

“อยากฝากถึงเกษตรกรที่กำลังประสบปัญหาหนอนหัวดำระบาดในสวนมะพร้าว ให้ใช้วิธีปล่อยแตนเบียนบราคอน ศัตรูธรรมชาติเป็นตัวกำจัดศัตรูพืชก่อน ถ้าหากระบาดรุนแรงหรือไม่สามารถควบคุมได้ถึงค่อยตัดสินใจใช้สารเคมี แต่ต้องใช้อย่างเหมาะสมตามคำแนะนำของกรมวิชาการเกษตร เพื่อไม่ให้มีสารตกค้างกระทบต่อผู้บริโภค สุดท้ายอยากให้เกษตรกรพัฒนาไปสู่การผลิตมะพร้าวอินทรีย์ สร้างความปลอดภัยและความมั่นคงอย่างยั่งยืน” นายสุรพล กล่าวย้ำ