จริงๆ แล้วผมได้รับบทความชิ้นนี้จาก “สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย” หรือ สกว. มานานหลายสัปดาห์แล้ว โดยเนื้อหาก็ว่าด้วยความสำเร็จจากการวิจัยการพัฒนากระบวนการจัดการน้ำอย่างเป็นระบบ ซึ่งเห็นว่าน่าสนใจดี แต่ด้วยความที่ช่วงที่ผ่านมา มัวแต่ยุ่งๆ จนทำให้ลืมไปเสียสนิทสัปดาห์นี้นึกขึ้นได้เลยขออนุญาตนำมาแบ่งปันให้ท่านผู้อ่านเสียก่อนที่จะลืมไปนานกว่านี้ บทความของ สกว. ท่านว่าไว้อย่างนี้ครับ …

ปัจุบันมีหลายประเทศทั่วโลก รวมถึงประเทศไทย ต่างประสบกับปัญหาเรื่อง “น้ำ” ทรัพยากรหลัก ที่มนุษย์พึ่งพิงตั้งแต่ตื่นนอน กระทั้งเข้านอน และมีแนวโน้มทวีความรุนแรงมากขึ้น ทั้งจากปริมาณน้ำต้นทุน ที่มีจำกัดและสภาพภูมิอากาศที่เปลี่ยนแปลง ซึ่งนับเป็นความเสี่ยงใหม่ที่ส่งผลกระทบต่อความแปรปรวนของทรัพยากรน้ำและอาจจะนำไปสู่ “สงครามน้ำ” ได้ในอนาคต การจัดการน้ำในอดีตที่ขาดข้อมูลในระดับ พื้นที่ ทำให้ยากในการแก้ปัญหาและวางแผนพัฒนาที่สอดคล้องกับความต้องการได้

ทั้งนี้เพื่อให้เกิดการพัฒนากระบวนการจัดการน้ำอย่างเป็นระบบ ภายใต้ความเสี่ยงใหม่ และความ มั่นคงด้านน้ำของประเทศในอนาคต ฝ่ายสวัสดิภาพสาธารณะ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) จึงให้การสนับสนุนโครงการศูนย์วิจัยระบบการวางแผนจัดการทรัพยากรน้ำเพื่อความมั่นคงระดับจังหวัด โดยมี รศ.ดร.สุจริต คูณธนกุลวงศ์จากคณะวิศวกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เป็นหัวหน้าโครงการ

รศ.ดร.สุจริต ท่านบอกว่า ที่ผ่านประเทศไทยต้องเผชิญกับปัญหาน้ำที่ทวีความรุนแรงขึ้น เนื่องจากปริมาณน้ำต้นทุนที่จำกัด ขณะที่จำนวนประชากรและพฤติกรรมการบริโภคเปลี่ยนไป รวมถึงการเพิ่มผลผลิตของพืชอาหารและพืชพลังงาน ตลอดจนสภาพภูมิอากาศที่เปลี่ยนแปลง

งานวิจัยการวางแผนจัดการทรัพยากรน้ำเพื่อความมั่นคงระดับจังหวัด ได้ใช้แนวคิดการบริหารจัดการเพื่อรับมือกับความเสี่ยงใหม่และสร้างความมั่นคงด้านน้ำทั้งระดับชุมชนและจังหวัด โดยยึดหลัก “จากพื้นที่สู่นโยบาย” คำนึงถึงภาคส่วนต่างๆที่เกี่ยวข้อง โดยอาศัยการบูรณาการข้อมูลและแผนงานจากพื้นที่ เพื่อให้ทิศทางในการบริหารสอดคล้องกัน และหาภาพของศักยภาพในการจัดการทรัพยากรน้ำในรูปของการใช้น้ำให้เหมาะกับส่วนต่างระหว่างอุปสงค์กับอุปทาน สามารถตอบโจทย์ปัญหาของพื้นที่ภายใต้กระบวนการมีส่วนร่วม บนพื้นฐานการวิเคราะห์ประเมินปัจจัยสภาพแวดล้อมและปัจจัยที่เกี่ยวข้องทั้งในระดับข้อมูลพื้นฐาน ข้อมูลสถานการณ์ปัจจุบัน ข้อมูลเชิงวิเคราะห์ ตลอดจนข้อมูลระดับการพยากรณ์ จำลองสถานการณ์ และข้อมูลปัจจัย สนับสนุนการจัดทำและประเมินวิเคราะห์แผนบริหารจัดการทรัพยากรน้ำในด้านต่างๆ ของชุมชนและจังหวัด

ผลงานวิจัยจากโครงการได้มีการนำเสนอต่อรัฐบาล และคณะกรรมาธิการปฏิรูปเพื่อประกอบการ พิจารณาร่างรัฐธรรมนูญ และนำเสนอต่อสภานิติบัญญัติแห่งชาติ เพื่อประกอบการพิจารณาร่างพระราชบัญญัติ ทรัพยากรน้ำแห่งชาติ การจัดทำงบประมาณเชิงพื้นที่และมีการใช้ประโยชน์เชิงสาธารณะ โดยกรมชลประทาน ได้มีการจัดทำ MOU การพัฒนาชุดโครงการพัฒนาแหล่งน้ำในเขตตำบลตะพง นาตาขวัญ และบ้านแลง จังหวัดระยอง ร่วมกับทั้ง 3 อบต. และ อบจ.ระยอง เพื่อใช้ในการเกษตรและการอุปโภค สามารถเพิ่มพื้นที่ได้ประโยชน์ จากน้ำชลประทานถึง 2,500 ไร่

รศ.ดร.ชนาธิป ผาริโน ผอ.ฝ่ายสวัสดิภาพสาธารณะ สกว. ชี้ว่า จุดเด่นของงานวิจัยชิ้นนี้ เป็นการนำเสนอแนวคิดการบริหารจัดการน้ำเพื่อรับมือกับความเสี่ยงใหม่ และสร้างความมั่นคงด้านน้ำระดับชุมชนสู่ระดับจังหวัด ด้วยวิธีการจัดกระบวนการทำงานที่มีการพัฒนาศักยภาพคน โดยใช้ข้อมูลพื้นที่หรือเทคโนโลยีสารสนเทศเข้าช่วย เพื่อให้เกิดการประสาน ทำความเข้าใจจัดทำกติกา และหาระบบที่รับมือต่อการเปลี่ยนแปลงหรือความเสี่ยงในอนาคตได้ในระดับชุมชน-จังหวัด ผลที่ได้รับจากงานวิจัยมีคุณค่าอย่างยิ่งต่อการจัดการทรัพยากรน้ำและการพัฒนาประเทศในอนาคต งานวิจัยได้พัฒนากระบวนการวางแผนน้ำที่เชื่อมโยงกับการวางแผนพัฒนาจังหวัด และพัฒนาเครื่องมือการวางแผนจัดการน้ำ ตลอดจนการจัดทำโครงการแก้ไขปัญหาน้ำภายในพื้นที่นำร่อง ช่วยยกระดับความเข้าใจในการจัดการน้ำให้กับชุมชน ท้องถิ่น จังหวัด รวมถึงมีส่วนสำคัญที่ทำให้เกิดการจัดทำข้อตกลงข้ามหน่วยงาน การกำหนดหลักเกณฑ์และระเบียบการจัดการทรัพยากรน้ำและประสานงานกับ อปท. ในร่าง พระราชบัญญัติทรัพยากรน้ำ และการจัดทำพระราชบัญญัติจัดทำงบประมาณเชิงพื้นที่ต่อไป

มะลิลา