คำถาม เกษตรอินทรีย์ มีลักษณะอย่างไร และแตกต่างจากการทำการเกษตรในรูปแบบอื่นๆ อย่างไรครับ

พิจิตร วิทยานนท์
อ.เมือง จ.พิษณุโลก

คำตอบ เกษตรอินทรีย์ เป็นระบบการผลิตทางการเกษตรที่ไม่ใช้สารเคมีสังเคราะห์ใดๆ ที่อาจจะเกิดการปนเปื้อนต่อทรัพยากรดิน น้ำ อากาศ และสิ่งมีชีวิตทั้งปวง รวมถึงสุขภาพของมนุษย์ ด้วยการสร้างสมดุลของทรัพยากรให้เป็นไปตามธรรมชาติ และร่วมจัดการให้เกิดความยั่งยืนต่อผลผลิต และทรัพยากรทางธรรมชาติด้วย

เกษตรอินทรีย์ เป็นวิธีที่ใช้ในกระบวนการผลิต มักใช้ร่วมกับรูปแบบการเกษตรอื่นๆ เช่น การเกษตรแบบผสมผสาน และเกษตรทฤษฎีใหม่ ซึ่งเป็นการเกษตรในเชิงแบบแผน หรือการวางโครงสร้าง ส่วนเกษตรพอเพียง ถือเป็นหลักการทำการเกษตรที่มองในองค์รวม ทั้งแบบแผน และกระบวนการผลิต อันได้แก่ เกษตรอินทรีย์ เกษตรผสมผสาน และเกษตรทฤษฎีใหม่ การจัดการผลผลิต ทางด้านการบริโภค และการจำหน่าย และการบริหารจัดการตัวของเกษตรกรเอง ทั้งการใช้จ่าย และควบคุมปัจจัยการผลิต เกษตรอินทรีย์ จึงจะเป็นเกษตรในเชิงวิธีการผลิต ซึ่งจะนำไปใช้ร่วมกัน เพื่อให้เกิดความเป็นเอกลักษณ์ในด้านการไม่พึ่งสารเคมี แต่ใช้วัสดุอินทรีย์ที่หาได้ในท้องถิ่นเป็นหลัก

หลักการเกษตรอินทรีย์ ที่เป็นไปตามแนวทางวิชาการของหน่วยงานที่ดำเนินงานโดยตรง และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง พอสรุปได้ดังนี้

ด้านสุขภาพ เกษตรอินทรีย์ เป็นรูปแบบการเกษตรที่ส่งเสริมสุขภาพของทรัพยากรให้มั่นคง นั่นหมายถึง การมีดินที่อุดมสมบูรณ์ที่เอื้อต่อการเจริญเติบโตของพืช สำหรับใช้เป็นอาหารของสัตว์ และมนุษย์ เข้าใจง่ายๆ ก็คือ ดินที่ปราศจากสารพิษ ก็ย่อมไม่มีสารพิษในพืช ทั้งที่มาจากดิน หรือการฉีดพ่นของมนุษย์ ก็ย่อมไม่ก่อให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพของสัตว์และมนุษย์ที่รับประทานเข้าไป

ด้านนิเวศวิทยา เกษตรอินทรีย์ เป็นรูปแบบการเกษตรที่เกื้อหนุนให้ทรัพยากรในระบบนิเวศวิทยา ดำเนินไปตามวัฏจักรที่เป็นไปตามธรรมชาติ และเกิดการต่อเนื่องกันอย่างสมดุล ทรัพยากรแต่ละอย่างทำหน้าที่ของตัวเองได้อย่างสมบูรณ์ ไม่เกิดการเปลี่ยนแปลง ทั้งการเพิ่มขึ้นหรือลดน้อยจนทำให้ระบบนิเวศขาดความสมดุล ทั้งทรัพยากรดิน น้ำ จุลินทรีย์ และสัตว์ ดังนั้น การทำการเกษตรใดๆ จะต้องเกี่ยวข้องกับระบบนิเวศ ทั้งระบบนิเวศในแปลงเกษตร และภายนอกแปลงเกษตรเช่นกัน เห็นได้จาก ดินที่มีคุณภาพต่อการเติบโตของพืช มีน้ำฝน และน้ำชลประทานที่เพียงพอ รวมถึงการเกื้อหนุนจากสัตว์ แมลงที่ช่วยในการเติบโตของพืช และมนุษย์ ที่ช่วยจัดการให้เกิดการเกื้อหนุนต่อระบบนิเวศนั้นด้วย

ด้านการดูแลเอาใจใส่ การทำเกษตรอินทรีย์ เกษตรกร หรือผู้ทำเกษตรอินทรีย์ จะต้องเป็นผู้จัดการและส่งเสริมให้เกิดความสมดุลขึ้นในระบบ อันประกอบด้วย การเอาใจใส่ในกระบวนการผลิตที่ต้องคอยเกื้อหนุนให้ทรัพยากร ทั้งดิน น้ำ และสัตว์อื่นๆ ให้เกิดระบบความสมดุล และระบบความปลอดภัยในการทำเกษตร ด้วยการไม่ใช้สารเคมีที่มีผลต่อทรัพยากรในระบบ หรือส่งเสริมให้เกิดการปนเปื้อนของสารพิษในผลผลิต ซึ่งถือว่าเป็นกระบวนการแรกที่ทำให้เกษตรกรเกิดจิตสำนึก และเอาใจใส่ต่อคุณภาพของผลิต อันปราศจากการปนเปื้อน หรือตกค้างของสารเคมีที่อาจเป็นอันตรายต่อผู้บริโภค

เกษตรอินทรีย์ ช่วยส่งเสริมในด้านสิทธิของมนุษย์ในการใช้ทรัพยากร และสิทธิของมนุษย์ต่อมนุษย์ด้วยกันเองในการบริโภคทรัพยากรนั้นๆ กล่าวคือ สิทธิของชนิดทรัพยากร ได้แก่ การส่งเสริมให้เกิดความสมดุลของชนิดทรัพยากร ไม่มีชนิดใดมากเกินไปหรือน้อยจนเสียสมดุล และการใช้ทรัพยากร ได้แก่ การส่งเสริมให้เกิดการเกษตรที่ไม่ทำให้ทรัพยากรเกิดการเสื่อมโทรม และการใช้ทรัพยากรนั้นๆ อย่างพอเพียง ส่วนการบริโภคทรัพยากรนั้น ทุกคนต้องเคารพในสิทธิของคนอื่นต่อการใช้ทรัพยากรที่เขาครอบครอง หรือร่วมแบ่งปันทรัพยากรอย่างเที่ยงธรรม

นาย รัตวิ