คำถาม ผมอยากทราบว่า การปลูกถั่วอาหารสัตว์ประเภทต่างๆ มีความแตกต่างกันอย่างไรบ้างครับ

สาคร บุญถวิล

อ.ศรีเชียงใหม่ จ.หนองคาย

คำตอบ ปัจจุบันอาหารสัตว์ประเภทถั่วได้รับความนิยมจากเกษตรกรสูงขึ้นๆ หากจะคิดเลี้ยงโคให้ประสบความสำเร็จด้วยดี ก็ควรที่จะต้องเตรียมพืชอาหารสัตว์ที่ดี มีคุณภาพดี ให้พร้อมใช้ไว้ก่อน และให้มีปริมาณเพียงพอที่จะใช้ได้ตลอดไป

ถั่วเวอราโนสไตโล หรือถั่วฮามาต้ามีถิ่นกำเนิดอยู่ที่หมู่เกาะอินเดียตะวันตก และแถบชายฝั่งของทวีปอเมริกาเหนือ และอเมริกาใต้ ไม่ทนต่อสภาพน้ำท่วมขัง ทนทานต่อความแห้งแล้ง ขยายพันธุ์เองตามธรรมชาติจากเมล็ดที่ตกลงดิน ทนต่อการแทะเล็มของสัตว์ เจริญเติบโตได้ในดินหลายชนิด เป็นพืชตระกูลถั่วที่กรมปศุสัตว์ส่งเสริมให้เกษตรกรปลูกเพื่อเลี้ยงสัตว์แพร่หลายกันทั่วไป ปลูกง่าย เจริญเติบโตดี และต้านทานต่อโรคแมลง ควรปลูกต้นฤดูฝนระหว่างพฤษภาคม-กรกฎาคม การเพาะเมล็ดพันธุ์ ต้องเร่งความงอกด้วยการแช่น้ำร้อน 80 องศาเซลเซียส นาน 10 นาที ในอัตรา 2 กิโลกรัมต่อไร่ ก่อนปลูกใส่ปุ๋ยฟอสฟอรัสอัตรา 6-16 กิโลกรัม และยิปซัม อัตรา 1.6-3.2 กิโลกรัมต่อไร่ เป็นปุ๋ยรองพื้น ทำการปลูกโดยหว่านเมล็ดให้สม่ำเสมอ ใช้เมล็ดพันธุ์อัตรา 2 กิโลกรัมต่อไร่ หรือปลูกเป็นแถว ระยะระหว่างแถว 50 เซนติเมตร ควรตัดหญ้าเลี้ยงสัตว์สูงจากพื้นดิน 10 เซนติเมตร ครั้งแรก 70-90 วัน หลังปลูก และตัดครั้งต่อไปทุก 45 วัน

ถั่วแกรมสไตโล มีถิ่นกำเนิดอยู่ในอเมริกาใต้ และอเมริกากลาง อายุหลายปี เจริญเติบโตได้ดีในดินเกือบทุกชนิด เช่นดินที่มีความอุดมสมบูรณ์ต่ำ ทนทานต่อดินที่เป็นกรด โดยเฉพาะในดินที่ขาดฟอสฟอรัส และดินเหนียวที่มีการระบายน้ำเลว มีคุณค่าทางอาหารอยู่ระดับปานกลาง สายพันธุ์ที่ปลูกเป็นการค้าในประเทศไทยคือ สายพันธุ์แกรม ทนแล้งและสามารถทนต่อสภาพน้ำขังในระยะสั้น แต่ไม่ทนต่อการเหยียบย่ำของสัตว์ จึงควรปลูกเพื่อตัดให้สัตว์กิน ไม่ควรปล่อยให้ต้นแก่จะเป็นเสี้ยนแข็ง เมื่อต้นโตเต็มจะออกดอก และงอกเป็นต้นใหม่

ถั่วเซนโตรซีมา ลักษณะลำต้น เป็นเถาเลื้อยขนานกับผิวดิน อาจเลื้อยพันหลักที่อยู่ใกล้เคียง มีอายุหลายปี เป็นถั่วพื้นเมืองในเขตร้อนของอเมริกากลาง อเมริกาใต้ และหมู่เกาะคาริบเบียน นำมาปลูกคลุมดินในสวนยางพาราภาคใต้ของไทย สามารถเจริญเติบโต ปรับตัวได้ดีภายใต้สภาพที่มีร่มเงา และปรับตัวได้ดีในดินค่อนข้างเป็นกรด ชอบดินที่มีการระบายน้ำดี แต่ก็ทนต่อสภาพน้ำขังได้ ถั่วชนิดนี้ สร้างปมที่รากได้โดยเชื้อไรโซเบียม ซึ่งจะช่วยตรึงไนโตรเจนจากอากาศได้ เป็นถั่วอาหารสัตว์ที่มีคุณค่าทางอาหารสูง ทนต่อการแทะเล็มของสัตว์

ถั่วไมยรา ถั่วเดสแมนธัส หรือถั่วเฮดจ์ลูเซอร์น เป็นพืชพื้นเมืองที่ปลูกในเขตร้อน พบในไทยจำนวนมาก เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วนเหนียว ที่มีความอุดมสมบูรณ์ค่อนข้างสูง สามารถปรับตัว และเจริญเติบโตได้ในดินเหนียว นิยมปลูกด้วยเมล็ด เมล็ดถั่วไมยรามีระยะพักตัว ก่อนปลูก จึงต้องนำเมล็ดแช่ในกรดกำมะถันเข้มข้นนาน 8 นาที ใช้เมล็ดอัตราประมาณ 0.5 กิโลกรัมต่อไร่ ควรใช้ระยะปลูก 10 x 50 หรือ 10 x 75 ซม. ควรจะตัดต้นถั่วไมยราสูงจากพื้นดินประมาณ 35 ซม. โดยตัดครั้งแรกเมื่ออายุ 60 วัน และต่อมาตัดทุก 30-45 วัน ได้ผลผลิตน้ำหนักแห้ง 2,200-3,150 กิโลกรัมต่อไร่ มีปริมาณโปรตีนประมาณ 19 เปอร์เซ็นต์ ซึ่งจัดได้ว่าเป็นพืชอาหารสัตว์ที่ให้ผลผลิต
มีคุณค่าทางอาหารสูง และไม่มีสารพิษที่เป็นอันตรายต่อสัตว์

เกษตรกร ที่มีอาชีพเลี้ยงสัตว์ คงจะไม่ประสบกับปัญหาการขาดแคลนหญ้า หรือพืชอาหารสัตว์คุณภาพดีอีกต่อไป ถ้าผู้เลี้ยงจะได้สนใจปลูกถั่วอาหารสัตว์ไว้ใช้เอง ในพื้นที่ในบริเวณบ้านหรือที่พักอาศัยเพียงเล็กน้อย ก็สามารถมีอาหารสัตว์ได้ โดยปรึกษากับเจ้าหน้าที่ของส่วนราชการที่เกี่ยวข้องโดยตรงในเรื่องอาหารและพันธุ์หญ้าที่เหมาะสม จากเจ้าหน้าที่ของสถานีพืชอาหารสัตว์ ของกรมปศุสัตว์ ให้คำปรึกษาแนะนำ และยังจัดเมล็ดพันธุ์หญ้าจำหน่ายให้แก่เกษตรกรในราคาถูกอีกด้วย

นาย รัตวิ