พันธุ์พืชที่มีคุณภาพดี เป็นปัจจัยหลักที่สำคัญ และจำเป็นสำหรับเกษตรกรในการผลิตพืช เพื่อให้มีผลผลิตสูง และมีคุณภาพดี โดยเฉพาะอย่างยิ่งจะลดต้นทุนของเกษตรกรโดยตรง เนื่องจากการใช้พันธุ์ที่มีคุณภาพดีจะลดปริมาณการใช้พันธุ์ต่อไร่ นอกจากนี้ยังทำให้ผลผลิตต่อไร่เพิ่มขึ้น แต่ที่ผ่านมาการผลิตพืชเศรษฐกิจหลายชนิด (ยกเว้นข้าว) เกษตรกรยังไม่สามารถเข้าถึงพันธุ์ดี โดยเฉพาะพันธุ์พืชที่ได้มาจากการวิจัยและพัฒนาของหน่วยราชการ จึงทำให้พันธุ์ดีเหล่านั้นมีไม่เพียงพอกับความต้องการใช้ของเกษตรกร กรมส่งเสริมการเกษตร จึงจัดตั้งกองขยายพันธุ์พืช โดยขยายฐานการผลิตจากศูนย์เพาะเลี้ยงกว่า 10 ศูนย์ ทั่วประเทศ เพิ่มการผลิตเมล็ดพันธุ์พืชรองรับการปฏิรูปภาคการเกษตร สร้างแหล่งพืชพันธุ์ดี มีมาตรฐานแก่เกษตรกร

นายสมชาย ชาญณรงค์กุล อธิบดีกรมส่งเสริมการเกษตร กล่าวว่า พันธุ์พืชที่มีคุณภาพดี เป็นปัจจัยหลักที่สำคัญและจำเป็นสำหรับเกษตรกรในการผลิตพืช เพื่อให้มีผลผลิตสูงและมีคุณภาพดี โดยเฉพาะอย่างยิ่ง จะลดต้นทุนของเกษตรกรโดยตรง แต่ที่ผ่านมาการผลิตพืชเศรษฐกิจหลายชนิด ยกเว้นข้าว เกษตรกรส่วนใหญ่ยังไม่สามารถเข้าถึงพันธุ์ดี โดยเฉพาะพันธุ์พืชที่ได้มาจากการวิจัยและพัฒนาของหน่วยราชการ ประกอบกับยังไม่มีหน่วยงานราชการที่รับผิดชอบโดยตรงในการผลิตและขยายพันธุ์พืชในชั้นพันธุ์ขยายและพันธุ์จำหน่ายไปสู่เกษตรกร จึงทำให้พันธุ์ดีเหล่านั้นมีไม่เพียงพอกับความต้องการของเกษตรกร จากสถานการณ์ดังกล่าว ต้องมีการนำเข้าผลผลิตหรือวัตถุดิบอื่นทดแทนจากต่างประเทศ คิดเป็นมูลค่าหลายหมื่นล้านบาทต่อปี และมีแนวโน้มสูงขึ้นทุกปี และคาดว่าความต้องการใช้พันธุ์พืชพันธุ์ดีในอีก 10 ปีข้างหน้า จะมีความต้องการพันธุ์พืชตระกูลถั่ว ประมาณ 22,468 ตัน ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ ประมาณ 25,500 ตัน และพืชผักประมาณ 5 ตัน นอกจากนี้ยังมีความต้องการพันธุ์หน่อไม้ฝรั่ง ที่จะต้องรองรับพื้นที่ จำนวน 20,000 ไร่ ท่อนพันธุ์มันสะอาด รองรับพื้นที่ จำนวน 8 ล้านไร่ และท่อนพันธุ์อ้อยสะอาด รองรับพื้นที่ จำนวน 11 ล้านไร่

เพื่อเป็นการสนองนโยบายของรัฐบาลที่ต้องการให้มีพันธุ์พืชพันธุ์ดีออกสู่ตลาด ในปริมาณที่เพียงพอต่อความต้องการของเกษตรกรและแก้ปัญหาการขาดแคลนพันธุ์พืชที่มีคุณภาพและราคาแพง กรมส่งเสริมการเกษตรพิจารณาแล้วเห็นว่าเพื่อให้สามารถแก้ปัญหาได้อย่างรวดเร็ว ประหยัดงบประมาณ และเป็นการต่อยอดจากทรัพยากรที่มีอยู่เดิมให้เกิดประโยชน์สูงสุด จึงจัดตั้งกองขยายพันธุ์พืช และปรับปรุงศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร (พันธุ์พืชเพาะเลี้ยง) จำนวน 10 ศูนย์ ซึ่งปัจจุบันนี้มีกำลังการผลิตพืชเนื้อเยื่อ อ้อย กล้วย หน่อไม้ฝรั่ง และไม้ดอกไม้ประดับจำนวน 2,200,000 ต้นต่อปี ให้สามารถผลิตเพิ่มได้เป็น 8,000,000 ต้นต่อปี สำหรับที่จะขยายพันธุ์ดีที่ได้รับจากหน่วยงานวิจัยไปสู่เกษตรกรต่อไป

นายสำราญ สาราบรรณ์ รองอธิบดีกรมส่งเสริมการเกษตร ซึ่งได้รับมอบหมายให้เป็นผู้อำนวยการกองขยายพันธุ์พืชอีกหน้าที่หนึ่งได้กล่าวว่า กองขยายพันธุ์พืช กรมส่งเสริมการเกษตร จะดำเนินการผลิตและกระจายพันธุ์พืชพันธุ์ดี พร้อมให้บริการเมล็ดพันธุ์พืชชั้นพันธุ์จำหน่ายให้กับสหกรณ์ กลุ่มเกษตรกร วิสาหกิจชุมชน และศูนย์พันธุ์พืชชุมชนในเขตรับผิดชอบของศูนย์ขยายพันธุ์พืช โดยจะปรับปรุงและพัฒนาพันธุ์พืชเพาะเลี้ยงเดิมให้เป็นศูนย์ขยายพันธุ์พืช จำนวน 10 ศูนย์ ได้แก่ ศูนย์ขยายพันธุ์พืชจังหวัดตรัง นครศรีธรรมราช ชลบุรี สุพรรณบุรี นครราชสีมา อุดรธานี บุรีรัมย์ มหาสารคาม ลำพูน และพิษณุโลก โดยศูนย์จะทำหน้าที่ในการดำเนินการสนับสนุน กำกับ ดูแล สมาคมผู้รวบรวมและจำหน่ายพันธุ์พืชพันธุ์ดีและชมรมผู้ผลิตและจำหน่ายพันธุ์พืช โดยการถ่ายทอดความรู้ในการผลิตเมล็ดพันธุ์ และพันธุ์พืช และให้บริการตรวจสอบคุณภาพ เพื่อให้การดำเนินการผลิตเมล็ดพันธุ์ของภาคเอกชนเป็นไปตาม พ.ร.บ.พันธุ์พืช ปี 2518 นอกจากนี้ ยังทำหน้าที่ศึกษาวิจัย และถ่ายทอดเทคโนโลยีการผลิตเมล็ดพันธุ์ พันธุ์พืชเพาะเลี้ยง และการจัดการพันธุ์พืช วางแผนการผลิตเมล็ดพันธุ์ และพืชพันธุ์ดี ให้เป็นไปตามนโยบายและยุทธศาสตร์และสอดคล้องกับความต้องการของเกษตรกร จำหน่ายและให้บริการเมล็ดพันธุ์ และพืชพันธุ์ดีแก่เกษตรกร รวมถึงดำเนินการบริหารจัดการกองทุนหมุนเวียน

“การจัดตั้งกองขยายพันธุ์พืชจะเป็นฐานการผลิตพืชพันธุ์ดี เช่น พวกพืชตระกูลถั่ว ข้าวโพด พืชผัก สมุนไพร ไม้ดอก ในส่วนต้นพันธุ์ ได้แก่ พริก พืชผัก กล้วย มะละกอ มะนาว มะม่วง ได้ไม่น้อยกว่า 28,000 ตัน/ปี ส่วนท่อนพันธุ์ ได้แก่ มันสำปะหลัง อ้อย และส่วนเนื้อเยื่อ ได้แก่ หน่อไม้ฝรั่ง กล้วย ทั้ง 3 ส่วนนี้ สามารถผลิตได้จำนวน 8 ล้านต้น/ปี ทำให้เกษตรกรสามารถเข้าถึงพันธุ์พืชพันธุ์ดีที่มีคุณภาพและมีราคาที่เหมาะสม ช่วยลดต้นทุนการผลิตได้ไม่น้อยกว่าร้อยละ 10 ผลผลิตเพิ่มขึ้นไม่น้อยกว่าร้อยละ 10 ผลผลิตพืชเศรษฐกิจของประเทศไทยมีคุณภาพดี มีปริมาณผลผลิตเพิ่มมากขึ้น สามารถลดการนำเข้าผลผลิตและวัตถุดิบทดแทนจากต่างประเทศ ส่งผลให้ประเทศไทยจะมีความมั่นคงทางด้านอาหารและมีเมล็ดพันธุ์สำรองไว้ใช้ภายในประเทศ ก่อให้เกิดความมั่นคงด้านเมล็ดพันธุ์พืชของประเทศต่อไป” รองอธิบดีกรมส่งเสริมการเกษตร กล่าว