พิธีบูชาเทพยดานพเคราะห์

เทศกาลวันสงกรานต์นั้นคงไม่ใช่การเล่นน้ำสนุกสนาน  ในเมื่อน้ำเป็นสื่อการเคารพ การมอบให้ด้วยความนับถือ การรดน้ำขอพรจึงมีความสำคัญยิ่งกว่า สำหรับบ้านเมืองแล้วการพิธีบูชาเทพยดาหรือเทวดานพเคราะห์จึงเป็นพิธีบูชาเทพยดาด้วยวรามิสอันวิจิตรบรรจงนานาประการเพื่อความสุขสราญนิราศภัยโดยหมายถึงการมุ่งสู่ความดีงามที่เป็นบุญบารมีแก่กล้าของเทวดาผู้ใดบูชาสักการะเทพยดาก็จะเป็นผู้ที่เคารพนับถือและบูชาผู้มีคุณงามความดีนั่นเอง ดังนั้นการบูชาผู้ทรงคุณงามความดีอันหาโทษมิได้ ย่อมประสบแต่ ผลดี คือ ความเจริญโดยส่วนเดียว เป็นอปริหานิยปฏิบัติ เป็นที่ตั้งแห่งสุขสวัสดิ วิบูลย์ผล อันมีพุทธพจน์ปรากฏอยู่ในอปภิหานิยธรรมสูตรปัญจกังคุต ตรนิกายว่า “ปุนะ จะปะรัง มหานามะ กุละปุตโตยาตา เทวตา ตา สักกะโรติ” ซึ่งมีนัยความหมายว่า ดูก่อนมหานามะกุลบุตร ผู้ใดผู้หนึ่งซึ่งเป็นขัตติยราชได้มรุธาภิเศกแล้ว หรือเป็นรัฏฐาธิบดีครอบครองแว่นแคว้นบริโภคผ่านสมบัติอันพระชนกประทานให้ก็ดี หรือเป็นนายแต่เสนา นายบ้าน นายกอง แม้โดยอย่างต่ำเป็นแต่อธิบดีเฉพาะผู้เดียวในตระกูลนั้นๆ ก็ดีมาปฏิบัติบูชาเทพยดาพลีสักการะเทพเจ้าเหล่าใด ซึ่งเป็นผู้รับพลีกรรม คือ อารักขาเทพยดาที่รักษาตนและวัตถุเทพยดาอันสถิตในที่อยู่ เป็นต้น ควรมนุษย์ชนจะบวงสรวงสักการะให้ยินดี กุลบุตรมาสักการบูชาเทพยดาทั้งหลายนั้นอันกุลบุตรได้สักการบูชาด้วยเทพยดาพลีแล้วก็ย่อมอนุเคราะห์กุลบุตรนั้นๆ ด้วยจิตเป็นกุศลไกลจากพยาบาทวิหิงสาทั้งเมตตาต่อกุลบุตรนั้นว่า “จีรัง ชีวะ ทีฆะ มายุง ปาเรหิ” ขอท่านจงดำรงอยู่นานเถิดจงเลี้ยงรักษาอายุให้ยืนนาน เทพยดาหากอนุเคราะห์ด้วยไมตรีกัลยาณจิตฉะนี้แล้ว ก็จงเร่งปรารถนาความเจริญถ่ายเดียวเถิดไม่พึงมีความเสื่อมคงจะมีแต่วุฒิ ความเจริญโดยไม่สงสัย ดังนี้

เจ้าฟ้าอิศราพงศ์

พิธีบูชาเทพยดานพเคราะห์จึงเป็นที่นิยมทำกันโดยเชิญโหรและพราหมณ์มาประกอบพิธียัญญกิจควบคู่ไปกับพิธีพุทธศาสนาด้วย สิ่งของในการประกอบพิธีใหญ่นั้นมีการจัดตั้งบัตรพลีบูชาเทพยดา ตั้งเครื่องสังเวยเซ่นบวงสรวง เพื่อขอพรเทพยดานพเคราะห์ ซึ่งสถิตในดวงชะตานั้นให้มาช่วยปัดเป่าทุกข์ภัย บันดาลให้เกิดสวัสดิมงคล มีความสุขสมบูรณ์เจริญรุ่งเรืองก้าวหน้ายิ่งขึ้น ปราศจากอุปสรรคหายนะภัยอันตรายทั้งปวง จึงเรียกว่า “พิธีสวดนพเคราะห์” การสวดบูชาเทพยดานพเคราะห์นั้นพระสงฆ์เป็นผู้สวดบทพระปริตรตามกำหนดบทของดาวนพเคราะห์ โดยสวดสลับกันกับโหรซึ่งโหรทำหน้าที่กล่าวคาถาบูชาเทพยดาเป็นทำนองสรภัญญะ เมื่อโหรกล่าวคำบูชาเทพยดาจบแล้วพระสงฆ์ก็เจริญพระพุทธมนต์ตามบทของดาวพระเคราะห์สลับกันไปกับโหรที่สวดบูชาเทวดานพเคราะห์องค์นั้นๆ จนครบ ๙ องค์

พระองค์เจ้าดาราวดี

เนื่องในพิธีการบูชานพเคราะห์กระทำกันหลายนัยด้วยกัน ประกอบพิธีทั้งทางพุทธศาสนาและพราหมณ์ควบคู่กันไปให้ถูกต้องสมบูรณ์ตามคตินิยมตามโหราจารย์แล้ว ต้องเป็นพิธีใหญ่ใช้ทุนทรัพย์มาก ผู้มีจิตศรัทธาจะจัดทำได้จะต้องเป็นผู้ที่มีฐานะดีเป็นคฤหบดีหรือเจ้านายที่สูงศักดิ์จึงกระทำได้เท่านั้น ปัจจุบันพิธีบูชาเทพยดานพเคราะห์ได้จัดในทางประหยัดและเปิดโอกาสให้ทุกคนได้ร่วมในพิธีนั้นได้ ทุกปีกรมศิลปากร โดยพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร นั้น จัดกิจกรรมสรงน้ำพระธาตุและพิธีบูชาเทพยดานพเคราะห์มาอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ประชาชนได้ศึกษาหาความรู้และเพื่อเป็นสิริมงคลในปีใหม่ไทย  สำหรับพระธาตุที่อัญเชิญมาประดิษฐานเป็นประธานในพิธี มี ๒๓ องค์ ประดิษฐานอยู่ในพระกรัณฑ์ทองคำลงยา เดิมนั้นบรรจุไว้ในก้านพระรัศมีของพระพุทธสิหิงค์ ณ พระที่นั่งพุทไธสวรรย์ ของพระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า) ประติมากรรมเทวดานพเคราะห์ทั้ง ๙ องค์ ที่อัญเชิญมาประดิษฐาน ณ ศาลาสำราญมุขมาตย์ตามระบบทักษาในแผนผังอัฐจักร เฉพาะปีนี้ได้จัดนิทรรศการพิเศษ เรื่อง “รูปเทวดานพเคราะห์ยอดบัตร” ซึ่งเป็นโบราณวัตถุที่ส่งมาจากหอแก้ว ศาลเทพารักษ์ประจำพระบรมมหาราชวัง มายังพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร เมื่อพ.ศ.๒๔๗๑ซึ่งเทพยดานพเคราะห์ซึ่งเป็นยอดบัตรพลีชุดนี้ที่สร้างขึ้นตามแบบเทพยดานพเคราะห์ของไทยที่มีลักษณะคล้ายเทวรูปไสยศาสตร์ในสมุดไทยหมวดตำรา เล่มที่ ๗๐ของพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอิศราพงศ์ กับพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดาราวดี พระราชธิดาสร้างไว้นั้น และเป็นโอกาสพิเศษที่ได้ให้ชมในช่วงสงกรานต์นี้เท่านั้น