แสงศร อิติสิทธิกุล

อ.เมือง จ.ขอนแก่น

คำตอบ ปรากฏการณ์เอลนีโญ-ลานีญา หรือเรียกสั้นๆ ว่า ปรากฏการณ์เอนโซ่ (ENSO / EN + SO) เป็นการเรียกรวมของปรากฏการณ์เอลนิโญ่ (El Nino) กับความผันแปรของระบบอากาศในซีกโลกใต้ ซึ่งเป็นปรากฏการณ์ที่มีความสัมพันธ์เชื่อมโยงกัน ระหว่างปรากฏการณ์ในมหาสมุทร (น้ำ) และบรรยากาศ (ลม) จากการศึกษาผลงานวิจัยและบทความของนักวิชาการที่ทำการศึกษาในเรื่องนี้ พอจะสรุปเป็นความรู้เบื้องต้น ได้ดังนี้

ความแตกต่างระหว่างเอลนีโญและลานีญา

เอลนีโญ เป็นรูปแบบสภาพอากาศที่เกิดขึ้นตลอด ในมหาสมุทรแปซิฟิกเขตร้อน เกิดขึ้นเฉลี่ยทุกห้าปี ลักษณะของเอลนีโญ คือเกิดการเปลี่ยนแปลงในอุณหภูมิผิวน้ำทะเลของมหาสมุทรแปซิฟิกตะวันออก โดยอุ่นขึ้นผิดปกติ เรียกว่า “เอลนีโญ” หรือเย็นลงผิดปกติ ซึ่งเรียกว่า “ลานีญา” และความดันบรรยากาศบริเวณมหาสมุทรแปซิฟิกด้านตะวันตกเขตร้อน เรียกว่า ความผันแปรของระบบอากาศในซีกโลกใต้ การเปลี่ยนแปลงดังกล่าวเกิดขึ้นได้สองกรณีเอลนีโญ จึงเป็นปรากฏการณ์ที่อุณหภูมิมหาสมุทรอุ่นขึ้นผิดปกติ ประกอบกับความดันบรรยากาศสูงบริเวณมหาสมุทรแปซิฟิกด้านตะวันตก

ลานีญา เป็นปรากฏการณ์ที่อุณหภูมิมหาสมุทรเย็นลงผิดปกติ ประกอบกับความดันบรรยากาศต่ำบริเวณมหาสมุทรแปซิฟิกด้านตะวันตก กลไกที่ทำให้เกิดความผันแปรดังกล่าว ยังคงอยู่ในระหว่างการศึกษา

เอนโซ่ ก่อให้เกิดสภาพอากาศเลวร้าย เช่น อุทกภัย ภัยแล้ง หรือการรบกวนสภาพอากาศในหลายภูมิภาคของโลก ประเทศกำลังพัฒนา ซึ่งมีเศรษฐกิจเน้นเกษตรกรรมและการประมง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ที่อยู่ในบริเวณมหาสมุทรแปซิฟิก ได้รับผลกระทบมากที่สุด ส่วนใหญ่แล้ว ความผันแปรของระบบอากาศในซีกโลกใต้ มักถูกเรียกย่อเหลือเพียง “เอลนีโญ” เนื่องจากมีการสังเกตว่าความอุ่นขึ้นผิดปกตินี้ มักเกิดขึ้นในช่วงเทศกาลคริสต์มาส ลักษณะที่เกิดจากเอนโซ่เป็นไปได้ว่าก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วอันเป็นผลกระทบของปรากฏการณ์โลกร้อน และเป็นเป้าหมายสำหรับนักวิจัยในการนี้

โดยปกติ บริเวณเส้นศูนย์สูตรเหนือมหาสมุทรแปซิฟิก ลมสินค้าตะวันออก จะพัดจากประเทศเปรู ซึ่งอยู่ชายฝั่งทวีปอเมริกาใต้ ไปทางตะวันตกของมหาสมุทรแปซิฟิก แล้วยกตัวขึ้นบริเวณเหนือประเทศอินโดนีเซีย ทำให้มีฝนตกมากในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และทวีปออสเตรเลียตอนเหนือ กระแสลมสินค้า จะพัดให้กระแสน้ำอุ่นบนพื้นผิวมหาสมุทรแปซิฟิกไปกองรวมกันทางตะวันตก จนมีระดับสูงกว่าระดับน้ำทะเลปกติ แล้วจมตัวลง กระแสน้ำเย็นใต้มหาสมุทรซีกเบื้องล่างเข้ามาแทนที่กระแสน้ำอุ่นพื้นผิวซีกตะวันออก นำพาธาตุอาหารจากก้นมหาสมุทรขึ้นมา ทำให้ปลาชุกชุม เป็นประโยชน์ต่อนกทะเล และการทำประมงชายฝั่งของประเทศเปรู

ปรากฏการณ์เอลนีโญ เมื่อเกิดปรากฏการณ์เอลนีโญ กระแสลมสินค้าตะวันออกอ่อนกำลังลง กระแสลมพื้นผิวเปลี่ยนทิศทาง พัดจากประเทศอินโดนีเซีย และออสเตรเลียตอนเหนือ ไปทางตะวันออก แล้วยกตัวขึ้นเหนือชายฝั่งทวีปอเมริกาใต้ ก่อให้เกิดฝนตกหนัก และแผ่นดินถล่มในประเทศเปรูและประเทศเอกวาดอร์ กระแสลมพัดกระแสน้ำอุ่นบนพื้นผิวมหาสมุทรแปซิฟิก ไปกองรวมกันบริเวณชายฝั่งประเทศเปรู ทำให้กระแสน้ำเย็นใต้มหาสมุทร ไม่สามารถลอยตัวขึ้นมาได้ ส่งผลกระทบให้บริเวณชายฝั่งขาดธาตุอาหารสำหรับปลา และนกทะเล ชาวประมงจึงขาดรายได้

เอลนีโญ ทำให้ฝนตกหนักในตอนเหนือของทวีปอเมริกาใต้ แต่ยังก่อให้เกิดความแห้งแล้งในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และออสเตรเลียตอนเหนือ การที่เกิดไฟไหม้ป่าอย่างรุนแรงในประเทศอินโดนีเซีย ก็เป็นเพราะปรากฏการณ์เอลนีโญเช่นกัน

ลานีญา เป็นปรากฏการณ์บรรยากาศมหาสมุทรคู่กัน ซึ่งเกิดขึ้นคู่กับเอลนีโญอันเป็นส่วนหนึ่งของเอลนีโญ ความผันแปรของระบบอากาศในซีกโลกใต้ ในช่วงที่เกิดลานีญาอุณหภูมิพื้นผิวน้ำทะเลตลอดจนมหาสมุทรแแปซิฟิกตอนกลางตะวันออก แถบเส้นศูนย์สูตรจะต่ำกว่าปกติ

ลานีญา หรือเรียกว่า “แอนติเอลนีโญ” เป็นปรากฏการณ์ตรงกันข้ามกับเอลนีโญ ซึ่งปรากฏการณ์เอลนีโญนี้ จะเป็นช่วงที่อุณหภูมิพื้นผิวน้ำทะเลเพิ่มสูงขึ้นอย่างน้อย 0.5 ํC และผลกระทบของลานีญามักจะตรงกันข้ามกับของเอลนีโญ เอลนีโญเป็นปรากฏการณ์ที่มีชื่อเสียง เนื่องจากสามารถมีผลกระทบร้ายแรงต่อสภาพอากาศของทั้งชายฝั่งชิลี เปรู และออสเตรเลีย รวมทั้งอีกหลายประเทศ ลานีญามักเกิดขึ้นหลังปรากฏการณ์เอลนีโญรุนแรง

นาย รัตวิ

อ.ร้องกวาง จ.แพร่

คำตอบ ภาวะโลกร้อน มีผลต่อประเทศไทย ซึ่งมีการทำเกษตรกรรมเป็นหลัก สภาวะการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น จึงเป็นปัญหาใหญ่ที่ไม่อาจมองข้าม ภาวะโลกร้อนได้ทำให้ปริมาณน้ำฝนมีการเปลี่ยนแปลง ทั้งในแง่ของการกระจายพื้นที่ ความบ่อยถี่ และปริมาณ ส่งผลให้บางพื้นที่เกิดภัยพิบัติจากน้ำท่วมที่รุนแรง บางพื้นที่เกิดภัยแล้งที่ยาวนานและซ้ำซาก และมีแนวโน้มที่จะเกิดขึ้นให้เห็นบ่อยครั้งขึ้น เช่น น้ำท่วม ภัยแล้ง เป็นต้น

การเกษตรของไทยส่วนใหญ่ เป็นการเกษตรที่พึ่งพาน้ำฝนจากธรรมชาติ เป็นหลัก ภัยจากน้ำท่วม คลื่นความร้อน
และการขาดแคลนน้ำ รวมไปถึงภาวะความแห้งแล้ง อันเนื่องมาจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ จึงก่อให้เกิดความเสียหายอย่างมากต่อผลผลิตทางการเกษตร

การทำเกษตรกรรม โดยไม่คำนึงถึงการอนุรักษ์ดินและน้ำ รวมถึงการปล่อยให้พื้นที่เสื่อมโทรมตลอดระยะเวลาการทำเกษตร และไม่ให้ความสำคัญต่อการฟื้นฟูบำรุงสภาพดิน เป็นอีกปัจจัยสำคัญที่ทำให้ดินสูญเสียความอุดมสมบูรณ์ และเสื่อมโทรม

วิธีรักษาความสมดุลให้กับระบบนิเวศ และลดผลกระทบจากภาวะโลกร้อน การรณรงค์ลดเผาตอซังเศษพืช โดยให้หันมาใช้วิธีไถกลบแทน การปลูกไม้โตเร็ว ในพื้นที่ทิ้งร้าง พื้นที่สาธารณะ และโรงเรียน เพื่อเพิ่มพื้นที่สีเขียว ต้นไม้จะช่วยในการดูดซับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์มากักเก็บไว้ในดิน ไม่ให้ลอยขึ้นสู่ชั้นบรรยากาศ อันเป็นสาเหตุของภาวะโลกร้อน

ลดใส่ปุ๋ยเคมี ภาคเกษตร เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะโลกร้อน จากการใส่ปุ๋ยเคมีมากเกินไป ทำให้เกิดการปลดปล่อยก๊าซไนตรัสออกไซด์ เกษตรกรควรใช้ปุ๋ยอย่างมีประสิทธิภาพ คำนึงถึงความอุดมสมบูรณ์ของดิน ว่ามีธาตุอาหารอะไรบ้าง มีปริมาณเท่าไร ถ้าจะปลูกพืชชนิดใด ควรจะใส่ปุ๋ยในปริมาณเท่าใด จึงจะเหมาะสม ซึ่งช่วยให้เกษตรกรไม่ต้องใส่ปุ๋ย ในปริมาณที่มากเกินกว่าที่พืชต้องการ วิธีนี้จะช่วยลดสาเหตุของการปลดปล่อยก๊าซของภาคเกษตรได้แล้ว ยังช่วยลดต้นทุนการผลิตให้เกษตรกรได้ด้วย

การบรรเทาภาวะโลกร้อน และการแก้ปัญหาก๊าซเรือนกระจกที่เกินมาตรฐาน เพื่อไม่ได้เป็นหน้าที่ของใครคนใดคนหนึ่ง หรือของเกษตรกรเท่านั้น ทุกภาคส่วนของสังคมและประเทศ จะได้รับผลกระทบอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ดังนั้น ทุกฝ่ายควรร่วมมือร่วมใจกันลดกิจกรรมที่เป็นตัวกระตุ้นให้เกิดก๊าซเรือนกระจก

วิธีง่ายๆ ที่จะสามารถช่วยลดโลกร้อนได้คือ ลดการตัดไม้ทำลายป่า ลดการเผาตอซังข้าว ลดการใช้ปุ๋ยเคมี และช่วยกัน
ปลูกต้นไม้เพียงคนละ 1 ต้น ก็ยังดี เท่านี้ก็ถือว่าท่านได้เป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยบรรเทาภาวะโลกร้อนได้แล้ว

นาย รัตวิ

คำถาม ในภาวะโลกร้อนแบบนี้ เกษตรกรจะต้องปรับตัวอย่างไรครับ ขอทราบแนวทางแก้ปัญหานี้ด้วยครับ

กิติพันธุ์ โชติสุทธิ

อ.ร่อนพิบูลย์ จ.นครศรีธรรมราช

คำตอบ ผลกระทบจากภาวะโลกร้อนที่เกิดขึ้นในประเทศไทย สามารถสังเกตเห็น และรู้สึกถึงผลกระทบจากภาวะโลกร้อนที่เกิดขึ้นได้ในหลายด้าน เช่น ด้านสิ่งแวดล้อม ด้านการเกษตร ด้านเศรษฐกิจสังคม และสุขภาพ ในด้านสิ่งแวดล้อมจะรู้สึกได้ว่าอากาศร้อนขึ้นกว่าปีก่อน ฝนตกไม่มาก น้ำในเขื่อนและอ่างเก็บน้ำมีน้อยลง มีน้ำทะเลเซาะ และท่วมชายหาดหลายแห่ง และบริเวณภาคใต้จะมีฝนมากกว่าปกติ และมีพายุรุนแรงเพิ่มขึ้น ในขณะเดียวกันทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ก็เกิดภาวะฝนแล้ง และฝนทิ้งช่วงยาวนานกว่าเดิม ซึ่งมีผลต่อการประกอบอาชีพเกษตรกรรมอย่างมาก เกิดปัญหาทางประชากรในเมืองเพิ่มขึ้น คนวัยแรงงานย้ายเข้าไปทำงานในเมืองมากขึ้น และทิ้งคนแก่และเด็กอยู่ในหมู่บ้าน และประชากรจากประเทศเพื่อนบ้าน ก็จะหนีภัยแล้งเข้ามาหางานทำในประเทศไทยมากขึ้น ซึ่งจะเป็นตัวเร่งให้เกิดการใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ถูกใช้มากขึ้น และหมดไปได้อย่างรวดเร็ว

ผลกระทบที่มีต่อภัยพิบัติจากธรรมชาติ เกิดบ่อยขึ้น และรุนแรงมากขึ้น เป็นเพราะสภาพอากาศเปลี่ยนแปลงไป ฤดูหนาว
สั้นลง ฤดูร้อนยาวนานขึ้น และเมื่ออุณหภูมิของโลกสูงขึ้น น้ำจากทะเลและจากแหล่งน้ำต่างๆ ก็เกิดการระเหยมากขึ้น ปริมาณน้ำฝนที่ตกลงมา ก็จะมีปริมาณน้ำสูงขึ้นจนทำให้เกิดน้ำท่วมในหลายพื้นที่ พืชผลปลูกได้ยากขึ้น จากการที่อากาศเปลี่ยนไป เพราะมีภัยพิบัติมาคอยทำลายพื้นที่เพาะปลูก ก็จะเกิดการขาดแคลนอาหารและน้ำสะอาดอีกด้วย

ผลกระทบต่อกรุงเทพมหานคร เมื่อระดับน้ำทะเลเพิ่มสูงขึ้น จะทำให้ได้รับผลกระทบ ทั้งทางด้านกายภาพและชีวภาพต่างๆ หลายประการ มีความเป็นไปได้ของภาวะการขาดแคลนน้ำในพื้นที่ลุ่มน้ำที่ใหญ่ที่สุดของประเทศ เกิดอุทกภัยที่ถี่ขึ้น และรุนแรงยิ่งขึ้นในพื้นที่ราบลุ่ม เมื่อระดับน้ำในมหาสมุทรที่สูงขึ้น โดยเฉพาะในบริเวณชายฝั่งของกรุงเทพมหานคร ซึ่งเป็นเมืองหลวงและศูนย์กลางทางเศรษฐกิจ ทั้งยังมีความหนาแน่นของประชากรสูง และอยู่เหนือระดับน้ำทะเลเพียง 1 เมตรเท่านั้น ระดับการรุกของน้ำเค็มจะเข้ามาในพื้นที่แม่น้ำเจ้าพระยาถึง 40 กิโลเมตร ส่งผลกระทบรุนแรงต่อพื้นที่เกษตรกรรมน้ำจืด น้ำเค็มรุกเข้าพื้นที่เกษตร เกิดความเสียหายจากเหตุการณ์น้ำล้นตลิ่ง และอุทกภัย ที่จะก่อความเสียหายกับระบบสาธารณูปโภค และที่อยู่อาศัยของคนจำนวนมาก

ผลกระทบต่อรูปแบบของฝนและอุณหภูมิที่เปลี่ยนแปลงไป
ทำให้วัฏจักรของน้ำเปลี่ยนแปลงไป ลักษณะการไหลของระบบน้ำผิวดิน และระดับน้ำใต้ดิน ก็จะได้รับผลกระทบด้วย ทั้งพืชและสัตว์ จึงต้องปรับปรุงตัวเองเข้าสู่ระบบนิเวศที่เปลี่ยนไป ลักษณะความหลากหลายทางชีวภาพก็จะเปลี่ยนแปลงตามไปด้วย

ผลกระทบต่อพื้นที่ป่าไม้ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลก มีผลกระทบ
ความสมบูรณ์ของป่าไม้ไทย ป่าแล้งเขตร้อน มีแนวโน้มว่าจะลุกเข้าไปในป่าชื้นใกล้เขตร้อน พื้นที่ป่าชื้นมีแนวโน้มลดลง และพื้นที่ป่าแล้ง มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น

ผลกระทบต่อภัยธรรมชาติ เหตุการณ์พายุถล่มทางภาคใต้ของประเทศ ก่อให้เกิดความเสียหายเป็นบริเวณกว้าง เกิดภาวะน้ำท่วม แล้วยังมีพายุฝนต่อเนื่อง รวมทั้ง
แผ่นดินถล่ม เหตุการณ์เหล่านี้ เป็นเหตุการณ์ภัยธรรมชาติที่รุนแรงมากที่สุด

ผลกระทบต่อประชาชน ปัญหาน้ำท่วมขังในบางพื้นที่ ยังส่งผลต่อการแพร่กระจายของโรคระบาด ทั้งในมนุษย์ สัตว์ และพืช และมีการระบาดของแมลงศัตรูพืชที่สำคัญในการเกษตร

ผลกระทบต่อเกษตรไทย การปลูกพืชเศรษฐกิจของไทยที่มีปัญหาอยู่เสมอ เช่น ข้าวโพด และอ้อย พื้นที่เพาะปลูกข้าวโพดมีจำกัด ผลผลิตต่อหน่วยพื้นที่ต่ำ เนื่องจากความแปรปรวนของน้ำฝนมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น ปัญหาปริมาณน้ำฝนที่ไม่สม่ำเสมอ ก็ยังมี
ผลกระทบต่อการทำไร่อ้อยด้วย

ความแห้งแล้งนี้ เป็นปัจจัยหนึ่งที่สำคัญต่อการพัฒนาประเทศ ปัญหาการขาดแคลนน้ำ และสภาวะแห้งแล้ง จะเกิดขึ้นในหน้าแล้งและหน้าร้อน มีสาเหตุมาจากฝนทิ้งช่วงเป็นเวลานาน ทำให้แหล่งน้ำตามธรรมชาติแห้ง น้ำใต้ดินลดลง ไม่เพียงพอต่อการอุปโภคบริโภคของประชาชน ซึ่งปรากฏการณ์นี้ ก็เกิดเป็นผลต่อเนื่องมาจากสภาวะที่โลกร้อน

นาย รัตวิ

นายรัตวิ

คำตอบ ภาวะโลกร้อนเกิดจากอะไร เป็นการเพิ่มขึ้นของอุณหภูมิเฉลี่ยของอากาศใกล้พื้นผิวโลก และน้ำในมหาสมุทร อย่างต่อเนื่อง เกิดจากการที่มีก๊าซเรือนกระจกในบรรยากาศมากเกินไป การเพิ่มขึ้นของก๊าซที่ปกคลุมชั้นบรรยากาศของโลก ทำให้อุณหภูมิภายในโลกสูงขึ้น เป็นเหตุให้ฤดูกาลทั่วโลกเปลี่ยนไป และก๊าซที่เพิ่มขึ้นส่วนใหญ่ เกิดจากการเผาผลาญเชื้อเพลิงฟอสซิล ทำให้เกิดการกักเก็บความร้อนจากแสงอาทิตย์ไว้ไม่ให้คายออกไปสู่บรรยากาศ จึงเป็นสาเหตุให้อุณหภูมิเฉลี่ยของผิวโลกและมหาสมุทรสูงขึ้น

ก๊าซเรือนกระจกเกิดจากอะไร จากเอกสารวิชาการต่างๆ ได้รายงานว่า เป็นปรากฏการณ์ที่รังสีความร้อนจากดวงอาทิตย์ที่แผ่มายังโลก เกิดการสะท้อนกลับแบบไม่สมดุลตามธรรมชาติ เพราะก๊าซต่างๆ ที่สะสมตัวอยู่ในชั้นบรรยากาศ ซึ่งอยู่เหนือพื้นผิวโลกขึ้นไปเรียกว่า บรรยากาศชั้นสตราโตสเฟียร์ ได้รวมตัวกันเป็นเกราะกำบัง ทำหน้าที่คล้ายกระจกในเรือนกระจก กล่าวคือ ยอมให้ความร้อนผ่านลงมายังพื้นโลกได้ แต่จะกักเก็บความร้อนบางส่วนเอาไว้ มิให้สะท้อนกลับออกไปสู่ชั้นบรรยากาศที่อยู่สูงขึ้นไป ปัจจุบันเกราะกำบังนี้ ได้มีความหนาแน่นมากขึ้น ทำให้สามารถกักเก็บความร้อนได้มากขึ้น เพราะกลุ่มก๊าซเหล่านี้ จะดูดซับรังสีความร้อนไว้ รังสีความร้อนที่ลงสู่โลกเป็นรังสีคลื่นสั้น ความถี่สูง แต่ตอนสะท้อนกลับเป็นรังสีคลื่นยาว ความถี่ต่ำ ทำให้กลุ่มก๊าซสามารถดูดซับรังสีความร้อนไว้ได้มาก โลกจึงมีอุณหภูมิสูงขึ้น ก๊าซเหล่านี้ ได้แก่

1) ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ เป็นก๊าซชนิดที่ทำให้เกิดพลังงานความร้อนสะสมในบรรยากาศของโลกมากที่สุด ในบรรดาก๊าซเรือนกระจกชนิดอื่นๆ เป็นตัวการสำคัญที่สุดของปรากฏการณ์เรือนกระจก ที่มนุษย์เป็นผู้กระทำ เพื่อผลิตไฟฟ้า เกิดจากกิจกรรมด้านอุตสาหกรรม การตัดไม้ทำลายป่า และกสิกรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การใช้เชื้อเพลิงจากซากอินทรียวัตถุ เกิดจากการเผาไหม้เชื้อเพลิงถ่านหิน น้ำมัน และก๊าซธรรมชาติ รวมทั้งการเผาป่าไม้ เป็นตัวการทำให้เกิดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ สะสมในชั้นบรรยากาศมาก เนื่องจากต้นไม้ที่มีชีวิตจะดูดซึม และใช้ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ เพื่อการสังเคราะห์แสง การทำลายต้นไม้แต่ละต้น ก็จะทำลายตัวดูดซึมก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ไปด้วย

2) ก๊าซมีเทน เป็นก๊าซที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ เกิดจากการเน่าเปื่อยของสิ่งมีชีวิต การเลี้ยงปศุสัตว์ ของเสียจากสัตว์เลี้ยง เช่น วัว ควาย ฯลฯ การทำนาที่ลุ่มน้ำท่วมขัง การถมขยะ การบำบัดน้ำเสีย การเผาไหม้เชื้อเพลิงจากซากอินทรียวัตถุ การเผาไหม้เชื้อเพลิงถ่านหิน ก๊าซธรรมชาติ การทำเหมืองถ่านหิน น้ำมัน และก๊าซธรรมชาติ

3) ก๊าซไนตรัสออกไซด์ เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ และจากการใช้ปุ๋ยไนเตรทในไร่นา การขยายพื้นที่เพาะปลูก การเผาไหม้ เผาหญ้า การเผาป่ามูลสัตว์ที่ย่อยสลาย และเชื้อเพลิงถ่านหินจากอุตสาหกรรมที่ใช้กรดไนตริกในขบวนการผลิต เช่น อุตสาหกรรมผลิตเส้นใยไนลอน อุตสาหกรรมเคมี หรืออุตสาหกรรมพลาสติก เกิดจากการใช้ปุ๋ย การเผาซากพืชหลังการเก็บเกี่ยวการใช้เชื้อเพลิงจากซากอินทรียวัตถุ คือ ถ่านหิน น้ำมัน และก๊าซธรรมชาติ

4) ก๊าซคลอโรฟลูโอโรคาร์บอน เป็นก๊าซที่สังเคราะห์ขึ้น เพื่อใช้ในการผลิตทางอุตสาหกรรม เช่น ใช้ในเครื่องทำความเย็นชนิดต่างๆ เป็นก๊าซขับดันในกระป๋องสเปรย์ และเป็นสารผสมทำให้เกิดฟองในการผลิตโฟม เป็นต้น มีผลกระทบรุนแรงต่อบรรยากาศ ทั้งในด้านทำให้โลกร้อนขึ้น ทำให้เกิดปรากฏการณ์เรือนกระจก และทำลายบรรยากาศโลกจนเกิดรูรั่วในชั้นโอโซน

นอกจากนี้ ยังมีก๊าซไฮโดรฟลูโอโรคาร์บอน ซึ่งเป็นสารที่นำมาใช้แทนคลอโรฟลูโอโรคาร์บอน ซึ่งถูกห้ามใช้ เนื่องจากทำลายชั้นโอโซน โดยเป็นสารทำความเย็นในอุตสาหกรรมเครื่องทำความเย็น ใช้เป็นก๊าซขับดันในผลิตภัณฑ์สเปรย์ ก๊าซเพอร์ฟลูออโรคาร์บอน เป็นผลิตผลพลอยได้ของการหลอมอะลูมิเนียม และใช้ในการผลิตสารกึ่งตัวนำไฟฟ้า มีศักยภาพที่ทำให้โลกร้อนมาก มีอายุยาว ควรเลิกใช้อย่างเร่งด่วน และก๊าซซัลเฟอร์เฮกซาฟลูออไรด์ เป็นสารประกอบอนินทรีย์เป็นก๊าซโพพิแลนต์ ไม่มีกลิ่น ไม่มีพิษ ไม่ไวต่อปฏิกิริยา ไม่ละลายในน้ำ แต่ละลายในตัวทำละลาย นิยมใช้ประโยชน์ในอุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์

การที่อุณหภูมิของโลกเพิ่มสูงขึ้น ทำให้ระดับน้ำทะเลสูงขึ้น และคาดว่าทำให้เกิดภาวะลมฟ้าอากาศสุดโต่งที่รุนแรงมากขึ้น ปริมาณและรูปแบบการเกิดฝนจะเปลี่ยนแปลงไปผลกระทบที่เกิดจากปรากฏการณ์โลกร้อน ได้แก่ การเคลื่อนถอยของธารน้ำแข็ง การสูญเสียพันธุ์พืชและสัตว์ต่างๆ การเปลี่ยนแปลงของผลิตผลทางเกษตร รวมทั้งการกลายพันธุ์และแพร่ขยายโรคต่างๆ เพิ่มมากขึ้น

นาย รัตวิ

สุรชัย ทองเจริญ
อ.พรหมบุรี จ.สิงห์บุรี

คำตอบ ทางเลือกการลดต้นทุนการผลิตที่สำคัญ ตามนโยบายของรัฐบาลอย่างหนึ่งนั้นคือ การลดต้นทุนจากการใช้ปุ๋ย โดยให้ใช้ปุ๋ยอินทรีย์ให้มากขึ้น และให้ลดการใช้ปุ๋ยเคมีลง

ปุ๋ยพืชสด เป็นปุ๋ยอินทรีย์ชนิดหนึ่ง ที่ได้จากการตัดสับหรือไถกลบพืชตระกูลถั่วขณะออกดอกลงไปในดิน โดยมีจุดประสงค์ เพื่อปรับปรุงดินบำรุงดินให้มีความอุดมสมบูรณ์ หลังจากนั้น ต้องปล่อยให้เกิดการย่อยสลาย ประมาณ 2 สัปดาห์ จะให้ธาตุอาหารพืช และเพิ่มอินทรียวัตถุแก่ดิน ซึ่งจะเป็นประโยชน์สำหรับพืชที่จะปลูก และเป็นการลดต้นทุนการผลิตจากการใช้ปุ๋ยเคมี

การใช้ปุ๋ยพืชสดในนาข้าวนักวิชาการเกษตร ได้แนะนำไว้ 3 วิธี คือ

วิธีที่ 1 ปลูกพืชปุ๋ยสดพร้อมกับข้าว โดยปลูกพืชตระกูลถั่ว ได้แก่ ถั่วพุ่ม หรือ ถั่วพร้า อัตราเมล็ด 8 และ 10 กิโลกรัมต่อไร่ ตามลำดับ ให้เลือกใช้อย่างใดอย่างหนึ่ง พร้อมกับหว่านข้าวในนา หว่านข้าวแห้ง เพื่อให้ถั่วเจริญเติบโตพร้อมกับต้นข้าว ในช่วงที่น้ำยังไม่ขังในนา ถ้าน้ำไม่ขังหรือดินไม่ชื้นเกินไป ถั่วจะเจริญเติบโตได้ ประมาณ 45-50 วัน ให้ไขน้ำเข้าที่นาถั่วจะตายเน่าสลายให้ธาตุอาหารพืชอินทรียวัตถุแก่ดินและต้นข้าว

วิธีที่ 2 ปลูกพืชปุ๋ยสดก่อนการทำนา ได้แก่ โสนอัฟริกัน ปอเทือง ถั่วพุ่ม หรือ ถั่วพร้าให้เลือกใช้อย่างใดอย่างหนึ่ง ใช้อัตราเมล็ด
5 5 8 และ 10 กิโลกรัมต่อไร่ ตามลำดับควรเริ่มปลูกในระยะ

ฝนแรก ระหว่างเดือนเมษายน – พฤษภาคม โดยไถพรวนดินอย่างดี แล้วหว่านเมล็ดพืชปุ๋ยสด เมื่อต้นพืชโตถึงระยะออกดอก หรือประมาณ 45-50 วัน ให้ไถกลบ แล้วปล่อยให้ย่อยสลาย ประมาณ 2 สัปดาห์จึงปลูกข้าวตาม ในกรณีใช้เมล็ดโสนอัฟริกัน ก่อนปลูกเมล็ดควรแช่น้ำนาน 12 ชั่วโมง เพื่อทำให้เมล็ดงอกดีขึ้น เนื่องจากเปลือกหุ้มเมล็ดมีความหนา

วิธีที่ 3 ปลูกพืชปุ๋ยสดหลังทำนา ได้แก่ โสนอัฟริกัน ปอเทือง ถั่วพุ่ม หรือ ถั่วพร้า ให้เลือกใช้อย่างใดอย่างหนึ่ง ใช้อัตราเมล็ด 5 5 8 และ 10 กิโลกรัมต่อไร่ ตามลำดับ ควรปลูกโดยไม่ไถพรวน ไม่ต้องเกี่ยวตอซังข้าวออก ใช้เมล็ดถั่วหยอดลงไปในนาโดยตรง และปลูกทันทีที่เกี่ยวข้าวเสร็จ ในขณะที่ดินยังมีความชื้นอยู่ หรือจะปลูกโดยการไถพรวนดินอย่างดีก็ได้ และไถกลบ ระยะออกดอก ประมาณ 45-50 วัน ปล่อยให้ย่อยสลายประมาณ 2 สัปดาห์ แล้วจึงปลูกข้าว

การใช้พืชปุ๋ยสดในการปลูกพืชไร่

1. ใช้พืชปุ๋ยสดในการปลูกพืชหมุนเวียน เช่น

-การปลูกพืชปุ๋ยสดในต้นฤดูฝน แล้วไถกลบเป็นพืชปุ๋ยสด หลังจากนั้น จึงปลูกพืชหลักตามพืชปุ๋ยสด ได้แก่ ปอเทือง โสนต่างๆ ถั่วเขียว และพืชหลัก ได้แก่ ข้าวโพด ข้าวไร่ และพืชเศรษฐกิจอื่นๆ ที่มีอายุสั้น

-การปลูกพืชปุ๋ยสด เพื่อเป็นพืชคลุมดิน ซึ่งมีอายุยาวในหนึ่งปี แล้วจึงปลูกพืชหลักในปีที่สอง หมุนเวียนกันไป ซึ่งเป็นระบบที่ใช้กับพื้นที่ความลาดเท เพื่อป้องกันการชะล้างพังทลาย หรือพื้นที่เกษตรที่สูงที่มีการทำไร่เลื่อนลอย เช่น การปลูกถั่วแปบ เป็นปุ๋ยพืชสดสลับกับถั่วแดงหลวง เป็นต้น

2.ปลูกพืชปุ๋ยสดในระบบปลูกพืชแซม คือการปลูกพืชปุ๋ยสดบางชนิดที่เหมาะสมแซมในแถวพืชหลัก ซึ่งอาจเป็นการปลูกพืชหลักแล้ว ก็ปลูกพืชปุ๋ยสดแซมในแถวไปพร้อมๆ กันในเวลาเดียวกัน หรือปลูกพืชหลักแล้วระยะเวลาหนึ่ง จึงปลูกพืชปุ๋ยสดแซมเป็นการเหลื่อมเวลากันในหนึ่งปี

3.ปลูกพืชปุ๋ยสดในระบบปลูกพืชแบบแถบพืช เป็นวิธีการปลูกพืชปุ๋ยสดเป็นแนวแถบคล้ายๆ เป็นกำแพง เพื่อป้องกันและลดการสูญเสียหน้าดิน จากการชะล้างพังทลายของดิน โดยแนวแถบของพืชปุ๋ยสด จะทำหน้าที่เป็นแนวดักตะกอน อันเกิดจากการชะล้างพังทลายจากน้ำฝน และลดความรุนแรง จากการไหลบ่าของน้ำฝนได้ โดยแถบพืชปุ๋ยสด อาจจะกว้างประมาณ 2 เมตร ยาวตามแนวระดับต่อจากแถบพืชปุ๋ยสด จึงเป็นแปลงปลูกพืชเศรษฐกิจ อาจกว้างประมาณ 3 เมตร ขึ้นอยู่กับความลาดเท ต่อจากนั้นก็เป็นแถบพืชปุ๋ยสดอีก ทำเช่นนี้สลับกันไปจนเต็มพื้นที่ พืชที่นิยมใช้ปลูกเป็นแนวแถบพืชปุ๋ยสด ได้แก่ กระถิน ถั่วมะแฮะ เป็นต้น

4.ปลูกพืชปุ๋ยสดในระบบพืชคลุมดิน การปลูกพืชในระบบนี้ มักเป็นการปลูกพืชปุ๋ยสดตระกูลถั่วชนิดที่มีลำต้นเป็นเถาเลื้อย เพื่อให้เจริญเติบโตปกคลุมผิวดิน ได้แก่ ถั่วคาโลโปโกเนียมไมยราบไร้หนาม ถั่วคุดซู ถั่วแปบ เป็นต้น

การใช้พืชปุ๋ยสดบำรุงดิน จะเป็นการเพิ่มขึ้นของอินทรียวัตถุในดิน หลังจากพืชปุ๋ยสดนั้นสลายตัวสมบูรณ์แล้ว และยังเป็นการชดเชยปริมาณอินทรียวัตถุในดินที่สูญเสียไป เนื่องจากการเพาะปลูกหรืออื่นๆ หากทําการไถกลบพืชปุ๋ยสดอย่างสม่ำเสมอ ก็จะทําให้ดินมีปริมาณอินทรียวัตถุเพิ่มขึ้น จะช่วยส่งเสริมและสนับสนุนกิจกรรมของจุลินทรีย์ในดิน อีกทั้งอินทรียวัตถุยังช่วยในการรักษาและปรับปรุงโครงสร้างของดินให้มีสภาพเหมาะสมต่อการเจริญเติบโต ซึ่งจะเป็นการลดต้นทุนการผลิตตามนโยบายของรัฐบาลอีกด้วย

นาย รัตวิ